Luận văn Công tác vận động chức sắc phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay: Thực trạng và một số vấn đề đặt ra

Nội dung tài liệu: Luận văn Công tác vận động chức sắc phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay: Thực trạng và một số vấn đề đặt ra

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------- NGHIÊM THỊ VI ANH CÔNG TÁC VẬN ĐỘNG CHỨC SẮC PHẬT GIÁO Ở TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA LUẬN VĂN THẠC SĨ TÔN GIÁO HỌC Hà Nội - 2020
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------- NGHIÊM THỊ VI ANH CÔNG TÁC VẬN ĐỘNG CHỨC SẮC PHẬT GIÁO Ở TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Tôn giáo học Mã số: 822900901 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thanh Xuân Hà Nội - 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi; Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực, có xuất xứ rõ ràng; Những kết luận khoa học của Luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào Tác giả Nghiêm Thị Vi Anh
4. LỜI CẢM ƠN Sau hơn 02 năm học tập và nghiên cứu, tiếp thu kiến thức đƣợc các thầy cô truyền thụ; đƣợc sự quan tâm, tạo điều kiện của Lãnh đạo Ban Tôn giáo Chính phủ và Lãnh đạo Viện Nghiên cứu chính sách tôn giáo (nơi tôi đang công tác) cùng gia đình; đến nay, tôi đã hoàn thành bản luận văn Thạc sỹ “Công tác vận động chức sắc Phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay: Thực trạng và một số vấn đề đặt ra”. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Lãnh đạo Ban Tôn giáo Chính phủ, Lãnh đạo Viện Nghiên cứu chính sách tôn giáo và các đồng nghiệp trong cơ quan đã động viên, tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành bản luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trƣờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Khoa Sau đại học, Lãnh đạo Bộ môn Tôn giáo học, đặc biệt là lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Thanh Xuân đã tận tình giúp đỡ và hƣỡng dẫn tôi nghiên cứu Luận văn này. Do khả năng và điều kiện thời gian còn hạn chế, vấn đề lựa chọn nghiên cứu trong đề tài khá phức tạp, nhạy cảm nên Luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự quan tâm, chỉ bảo và góp ý của các thầy, cô giáo để Luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Luận văn Nghiêm Thị Vi Anh
5. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 3 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 3 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................... 5 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................... 9 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 9 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ................................................. 10 6. Dự kiến kết quả của luận văn ...................................................................... 10 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ................................................... 11 8. Kết cấu của luận văn ................................................................................... 11 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC VẬN ĐỘNG CHỨC SẮC PHẬT GIÁO Ở TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY ................................................................................................................ 12 1.1. Lý luận chung về công tác vận động chức sắc Phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay ........................................................................................................... 12 1.1.1. Một số khái niệm ................................................................................... 12 1.1.2. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác vận động chức sắc Phật giáo............. 18 1.2. Vấn đề thực tiễn của công tác vận động chức sắc ở địa bàn nghiên cứu . 24 1.2.1. Địa kinh tế - chính trị tỉnh Bắc Ninh ..................................................... 24 1.2.2. Tình hình Phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh .................................................... 26 1.2.3. Đặc điểm, vai trò chức sắc Phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh ........................ 31 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .................................................................................. 35 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC VẬN ĐỘNG CHỨC SẮC PHẬT GIÁO Ở TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY VÀ NHỮNG THÀNH TỰU, HẠN CHẾ, BÀI HỌC KINH NGHIỆM ..................................................... 36 2.1. Thực trạng công tác vận động chức sắc Phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay 36 1
6. 2.1.1. Công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đối với chức sắc Phật giáo ...................................... 36 2.1.2. Công tác nắm bắt và giải quyết những nhu cầu chính đáng của chức sắc Phật giáo ................................................................................................... 38 2.1.3. Công tác vận động chức sắc tham gia các hoạt động xã hội và giải quyết các vụ việc liên quan đến Phật giáo ...................................................... 40 2.2. Những thành tựu và hạn chế trong công tác vận động chức sắc Phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay ................................................................................. 44 2.2.1. Những thành tựu và nguyên nhân ......................................................... 44 2.2.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 47 2.3. Bài học kinh nghiệm ................................................................................ 49 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ................................................................................. 53 Chƣơng 3 MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA TỪ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC VẬN ĐỘNG CHỨC SẮC PHẬT GIÁO Ở TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY VÀ GIẢI PHÁP, KHUYẾN NGHỊ .................................................... 54 3.1. Một số vấn đề đặt ra từ thực trạng công tác vận động chức sắc ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay .................................................................................................. 54 3.1.1. Vấn đề đặt ra từ phương diện khách thể quản lý - Chức sắc Phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh ................................................................................................... 54 3.1.2. Vấn đề đặt ra từ phương diện chủ thể quản lý - hệ thống chính trị ở tỉnh Bắc Ninh .......................................................................................................... 56 3.2. Giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác vận động chức sắc Phật giáo ở Bắc Ninh ........................................................................ 58 3.2.1. Giải pháp ............................................................................................... 58 3.2.2. Khuyến nghị .......................................................................................... 68 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .................................................................................. 71 KẾT LUẬN .................................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 74 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 78 2
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam là một nƣớc đa tôn giáo, theo ƣớc tính hiện nay có khoảng 95% dân số có đời sống tín ngƣỡng, tôn giáo, trong đó có khoảng trên 26 triệu tín đồ (chiếm 27% dân số cả nƣớc) của 43 tổ chức tôn giáo thuộc 16 tôn giáo đƣợc công nhận và cấp đăng ký hoạt động. Bên cạnh những tổ chức tôn giáo đã đƣợc công nhận, cấp đăng ký hoạt động, còn khoảng hơn 100 nhóm, phái và hiện tƣợng tôn giáo mới đang tồn tại theo cách này hay cách khác. Các tổ chức tôn giáo đƣợc Nhà nƣớc công nhận hoạt động ổn định với xu hƣớng hành đạo gắn bó với dân tộc, tích cực tham gia các công tác từ thiện xã hội, góp phần xây dựng, phát triển đất nƣớc. Các tổ chức tôn giáo không ngừng phát triển về số lƣợng chức sắc, nhà tu hành, tín đồ và mở rộng địa bàn hoạt động. Tình hình đó là sự phản ánh về quá trình đất nƣớc đổi mới, Việt Nam đã có sự phát triển mạnh mẽ về đời sống vật chất cũng nhƣ tinh thần của ngƣời dân, vì thế tôn giáo càng đƣợc khẳng định rõ hơn là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân. Bên cạnh những sinh hoạt tôn giáo lành mạnh, tuân thủ pháp luật, vẫn còn có một số hiện tƣợng lợi dụng tín ngƣỡng, tôn giáo để mê hoặc nhân dân, gây bất ổn tình hình tôn giáo cao hơn là phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo cớ cho các thế lực xấu chống phá Nhà nƣớc. Trƣớc tình hình đó, công tác quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo cần phải tăng cƣờng mà nội dung cốt lõi của công tác tôn giáo là công tác vận động quần chúng, trong đó có công tác vận động, tranh thủ chức sắc. Bắc Ninh một tỉnh thuộc miền Bắc nƣớc ta, là cửa ngõ phía bắc thủ đô Hà Nội. Bắc Ninh mặc dù có diện tích không lớn nhƣng dân số trên 1,4 triệu ngƣời với mật độ dân số cao thứ 4 trong số 63 tỉnh, thành phố trên cả nƣớc, có vị trí địa chính trị quan trọng, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm của đồng 3
8. bằng sông Hồng, là tỉnh có nền văn hóa lâu đời và cũng là nơi có nhiều nét đặc thù về tín ngƣỡng, tôn giáo. Hiện nay, Bắc Ninh có 2 tôn giáo lớn là Công giáo và Phật giáo, trong đó Công giáo có khoảng 15.000 giáo dân, 19 linh mục; Phật giáo có hơn 300 chức sắc, nhà tu hành, tín đồ Phật giáo có hơn 300.000 tín đồ, bên cạnh đó là hơn 60% dân số ảnh hƣởng của văn hóa Phật giáo. Nhƣ vậy, cứ khoảng trên 300 tín đồ thì có 01 chức sắc Phật giáo phụ trách phần tâm linh. Chức sắc Phật giáo là lực lƣợng nòng cốt của giáo hội và quyết định đƣờng hƣớng hoạt động “ hành đạo - quản đạo - truyền đạo”. Trong hành đạo, chức sắc Phật giáo là ngƣời giúp đỡ các tín đồ sinh hoạt tôn giáo tại các cơ sở thờ tự và tại gia. Chức sắc không chỉ ảnh hƣởng đến đời sống tinh thần của đông đảo quần chúng tín đồ, tiếng nói của chức sắc có trọng lƣợng lớn, có lúc, có nơi giữ vai trò quan trọng (thậm chí là quyết định) đối với lập trƣờng, tƣ tƣởng và thái độ của tín đồ. Trong hoạt động quản đạo, là ngƣời điều hành nền hành chính đạo. Hơn nữa, họ là ngƣời đại diện cho tổ chức tôn giáo ở các cấp, nên thƣờng xuyên có mối quan hệ với cấp uỷ, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội ở địa phƣơng, đại diện cho tổ chức tôn giáo trong quan hệ quốc tế và các tôn giáo bạn. Với vai trò quan trọng nhƣ vậy nên chức sắc Phật giáo luôn có ảnh hƣởng trực tiếp, thậm chí quyết định đến tính chất tích cực hay tiêu cực của các hoạt động tôn giáo của tín đồ. Vì vậy, công tác vận động chức sắc Phật giáo có một ý nghĩa rất quan trọng trong công tác tôn giáo nói chung. Mặt khác, công tác vận động chức sắc Phật giáo lại gắn liền và có mối quan hệ hữu cơ với công tác vận động quần chúng tín đồ. Làm tốt công tác vận động sẽ góp phần tích cực vào việc vận động tín đồ, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ngoài ra, làm tốt công tác vận động quần chúng tín đồ sẽ góp phần tạo ra môi trƣờng xã hội thuận lợi để tiến hành công tác vận động chức sắc, nhà tu hành đạt hiệu quả. 4
9. Công tác quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo ở Bắc Ninh những năm qua đã có nhiều thành tựu, đạt đƣợc một số kết quả nhất định. Nhƣng bên cạnh đó, công tác này cũng còn một số hạn chế, nhƣ: nhận thức về vai trò của chức sắc Phật giáo trong một bộ phận không nhỏ cán bộ hệ thống chính trị chƣa đầy đủ và thống nhất; công tác vận động chức sắc vẫn còn bị xem nhẹ trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phƣơng; cách thức tổ chức, vận động thiếu đồng bộ; cơ chế, chính sách đối với chức sắc và công tác xây dựng nòng cốt trong chức sắc còn có ch , có nơi lúng túng, cứng nhắc chƣa đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra. Công tác nắm tình hình tôn giáo ở địa phƣơng, cơ sở thiếu kịp thời; một số cấp ủy, chính quyền còn lúng túng trong việc giải quyết những nhu cầu hoạt động chính đáng, hợp pháp của chức sắc, tín đồ và những vấn đề bức xúc liên quan đến tôn giáo; chƣa thực sự quan tâm tháo gỡ những khó khăn vƣớng mắc thuộc về cơ chế, chính sách liên quan đến công tác tôn giáo nhƣ việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xây dựng sửa chữa, thành lập mới cơ sở tôn giáo,... Trƣớc thực trạng đó, tác giả chọn đề tài “Công tác vận động chức sắc Phật giáo ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay: Thực trạng và một số vấn đề đặt ra” làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Năm 1990, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 24-NQ/TW “Về tăng cường công tác tôn giáo trong tình hình mới”, là dấu mốc đặc biệt quan trọng trong đổi mới tƣ duy về tôn giáo và công tác tôn giáo, tình hình tôn giáo ở nƣớc ta có nhiều thay đổi lớn, do vậy việc nghiên cứu tôn giáo ngày càng đƣợc quan tâm ở nhiều góc độ khác nhau. Liên quan đến đề tài nghiên cứu có thể điểm qua một số công trình tiêu biểu: Thứ nhất nghiên cứu lý luận về tôn giáo, công tác tôn giáo: Đ Lan Hiền (2011), hoan dung tôn giáo với dân chủ, đoàn kết và đồng thuận xã hội - Trường hợp Việt Nam [19], Quan niệm về khoan dung 5
10. tôn giáo, tác giả cho rằng khoan dung không phải là nhƣợng bộ, sự hạ mình, cái đối lập với mình. Tác giả cho rằng Việt Nam chịu ảnh hƣởng sâu sắc tƣ tƣởng của Nho, Phật, Đạo nên tinh thần khoan dung cho thấy, ngƣời dân Việt nam đã thể hiện khá rõ nét trong ứng xử với tôn giáo tạo sự đồng thuận xã hội, đoàn kết tôn giáo để cùng phát triển. Đ Quang Hƣng (2004), “Vấn đề tôn giáo trong cách mạng Việt Nam, lý luận và thực tiễn” [18] tác giả đã khai thác mối quan hệ giữa tôn giáo và dân tộc qua các thời kỳ cách mạng ở nƣớc ta. Đặc biệt hơn, tác giả đã đƣa ra những quan điểm của các nhà cách mạng, nhà nghiên cứu trong thời kỳ đất nƣớc chiến tranh, nhìn nhận về mối quan hệ giữa tôn giáo và nhà nƣớc, từ đó có sự so sánh, đánh giá bƣớc phát triển trong nhận thức về tôn giáo. Đ Quang Hƣng (2014), Nhà nước, tôn giáo và pháp luật [17] tác giả đã luận giải về mối quan hệ giữa Nhà nƣớc và giáo hội trên các chiều cạnh: Mối quan hệ giữa tôn giáo và thể chế xã hội, đƣa ra các mô hình nhà nƣớc thế tục, điểm mấu chốt giải quyết mối quan hệ giữa nhà nƣớc và giáo hội; luận bàn về chính sách tôn giáo ở Việt Nam, mô hình nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa về tôn giáo. Tác giả cũng bàn nhiều đến đời sống tôn giáo ở Việt Nam hiện nay và mối quan hệ giữa tôn giáo và nhà nƣớc, trong đó vấn đề thể nhân và pháp nhân tôn giáo là vấn đề rất cần đƣợc tính đến trong luật pháp cần đƣợc tính đến trong luật pháp tôn giáo ở Việt Nam và là vấn đề pháp lý quan trọng bậc nhất hiện nay. Nguyễn Thanh Xuân (2015), Tôn giáo và chính sách tôn giáo ở Việt Nam [31] tác giả đã hệ thống chính sách tôn giáo Việt Nam qua các thời kỳ và việc thực hiện chính sách tôn giáo, nhất là từ khi đổi mới đến nay. Tác giả khẳng định, việc thực hiện chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nƣớc, công tác đối với tôn giáo đã đƣa lại những kết quả rất quan trọng, làm thay đổi đời sống tôn giáo ở Việt Nam theo hƣớng tích cực và tiến bộ góp phần quan trọng vào sự ổn định và phát triển của đất nƣớc. 6