Luận văn Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam hiện nay và vấn đề hoàn thiện

Nội dung tài liệu: Luận văn Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam hiện nay và vấn đề hoàn thiện

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHẠM ANH TUẤN CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY VÀ VẤN ĐỀ HOÀN THIỆN LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2011
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHẠM ANH TUẤN CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY VÀ VẤN ĐỀ HOÀN THIỆN Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số : 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. ĐÀO TRÍ ÚC Hà nội - 2011
3. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU 1 Chương 1: KHÁI NIỆM, NỘI DUNG VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH 5 THÀNH CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM 1.1. Khái niệm và nội dung cơ chế giải quyết khiếu nại hành 5 chính hiện nay 1.1.1. Khiếu nại hành chính và khởi kiện hành chính 5 1.1.2. Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính 9 1.1.2.1. Khái quát về cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở một số 9 nước trên thế giới 1.1.2.2. Khái quát chung về cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính 14 1.2. Quá trình hình thành cơ chế giải quyết khiếu nại hành 19 chính ở nước ta 1.2.1. Giải quyết khiếu nại của dân trong lịch sử các nhà nước 19 phong kiến Việt Nam 1.2.2. Sự phát triển của cơ chế giải quyết khiếu nại từ sau cách 20 mạng tháng tám đến nay 1.2.2.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1980 20 1.2.2.2. Giai đoạn từ năm 1980 đến nay 24 Chương 2: THỰC TRẠNG CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI 28 HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 2.1. Tình hình và nguyên nhân phát sinh khiếu nại hành chính 28
4. 2.1.1. Tình hình khiếu nại hành chính 28 2.1.2. Nguyên nhân phát sinh khiếu nại hành chính 33 2.2. Pháp luật về khiếu nại hành chính 41 2.2.1. Pháp luật hiện hành về điều kiện thực hiện khiếu nại hành 41 chính và thực tiễn 2.2.2. Các quy định hiện hành về quyền và nghĩa vụ của người 58 khiếu nại và người bị khiếu nại 2.2.3. Các quy định của pháp luật hiện hành về thẩm quyền giải 61 quyết giải quyết khiếu nại hành chính 2.2.4. Các quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục giải quyết 67 khiếu nại hành chính 2.2.5. Mối quan hệ giữa thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước 71 cấp dưới với thủ trưởng cấp trên trong việc giải quyết khiếu nại hành chính 2.2.6. Mối quan hệ giữa các tổ chức thanh tra với các cơ quan 74 chuyên môn trong việc giải quyết khiếu nại hành chính 2.2.7. Công tác giám sát giải quyết khiếu nại hành chính 75 Chương 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG 83 CAO HIỆU QUẢ CỦA CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH 3.1. Kết luận về cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay 83 3.2. Các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả cơ chế giải quyết 85 khiếu nại hành chính 3.2.1. Vị trí, vai trò, ý nghĩa của việc giải quyết khiếu nại hành 85 chính và hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta 3.2.2. Nhu cầu, quan điểm đổi mới và hoàn thiện cơ chế giải quyết 87 khiếu nại hành chính
5. 3.2.3. Luật khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính 90 3.2.4. Đổi mới căn bản cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 100
6. MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Ngay sau khi thành lập Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, công tác tiếp nhận và giải quyết khiếu nại của nhân dân đã được quan tâm đặc biệt. Hiến pháp năm 1946 và các văn bản pháp luật trong thời gian này đều ghi nhận quyền khiếu nai của công dân và trách nhiệm giải quyết khiếu nại của cơ quan Nhà nước. Bước sang thời đổi mới đất nước cho đến nay công tác tiếp nhận và giải quyết khiếu nại ngày càng được Đảng và Nhà nước ta quan tâm hơn. Năm 1981 Pháp lệnh quy định về việc xét giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân được Hội đồng Nhà nước ban hành thể hiện một bước tiến trong Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở nước ta; năm 1990 Pháp lệnh khiếu nại, tố cáo được ban hành thay thế Pháp lệnh xét giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, tiếp đến năm 1998 Luật khiếu nại, tố cáo chính thức được ban hành và được sửa đổi, bổ sung vào các năm 2004, năm 2005. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình hình khiếu nại hành chính trên các địa bàn toàn quốc, các vụ việc khiếu nại đông người, phức tạp, vượt cấp, dai dẳng kéo dài ngày càng nhiều và diễn biến theo xu hướng xấu ngày càng gia tăng và không có xu hướng giảm. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Đã có nhiều đề tài, công trình khoa học nghiên cứu xung quanh vấn đề về Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay như: - Đề tài nghiên cứu về cơ sở lý luận về công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, của Thanh tra Chính phủ. - Đề tài hoạt động thu thập, thẩm tra, xác minh chứng cứ trong giải quyết khiếu nại của Thanh tra Nhà nước.
7. - Tiếp công dân, Xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại tố cáo trong tình hình mới, TS Vũ Phạm Quyết Thắng (chủ biên), Nhà xuất bản Hà Nội, 2006. - Hiệp định thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ và Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam của Viện Khoa học Thanh tra. - Một số giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, Luận văn thạc sĩ Luật học của Phạm Văn Long, Đại học Luật Hà Nội. - Cơ chế giải quyết khiếu nại thực trạng và giải pháp, Nhà xuất bản Công an nhân dân năm 2009 của Viện nghiên cứu chính sách Pháp luật và Phát triển. Nhìn chung các đề tài, ấn phẩm do đáp ứng những mục đích, yêu cầu nghiên cứu khác nhau nên chỉ xem xét và giới hạn ở những khía cạnh nhất định, vẫn chưa được nghiên cứu một cách hệ thống, chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách tập trung, toàn diện Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay. Do vậy, Luận văn này là đề tài khoa học nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc về Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam hiện nay và đưa ra những giải pháp để hoàn thiện. 3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài *Mục đích: Trên cơ sở phân tích sự điều chỉnh pháp luật trong lĩnh vực khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính, thực trạng của hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính, mục đích quan trọng mà đề tài hướng tới là làm rõ những vấn đề đang đặt ra trong việc khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính; sự cần thiết phải đổi mới để đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước, quản lý xã hội trong điều kiên xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa và trong tình hình hội nhập hiện nay của nước ta. 2
8. *Nhiệm vụ + Hệ thống hóa một số khía cạnh lý luận cơ bản về giải quyết khiếu nại hành chính. + Đánh giá thực trạng khiếu nại hành chính, hoạt động giải quyết khiếu nại ở nước ta nói chung thông qua các báo cáo tổng kết công tác tiếp nhận và giải quyết khiếu nại hành chính hàng năm; nguyên nhân của thực trạng đó; Đánh giá thực trạng Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay. + Đưa ra những đề xuất, giải pháp khắc phục nhằm góp phần đổi mới Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện hành, góp phần hoàn thiện pháp luật về khiếu nại hành chính, nâng cao hiệu quả của Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính. 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Đề tài có phạm vi nghiên cứu là những khiếu nại phát sinh trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước; quy định của pháp luật về giải quyết các khiếu nại phát sinh trong lĩnh vực này. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Duy vật biện chứng và Chủ nghĩa Duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về khiếu nại hành chính. Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như phương pháp phân tích, quy nạp, diễn dịch, lịch sử, so sánh, tổng hợp, phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn, khảo sát thực tiễn, thống kê để tiếp cận vấn đề về Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay. 6. Tính mới của đề tài Tính mới của Luận văn ở chỗ, dựa trên cơ sở phân tích đánh giá thực trạng khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam, đưa ra kiến 3
9. nghị đổi mới về pháp luật nói chung và cơ chế giải quyết khiếu nại nói riêng ở Việt Nam cũng như việc thiết lập cơ quan tài phán hành chính phù hợp với đặc điểm lịch sử, văn hóa, thói quen, hệ thống pháp luật và hệ thống chính trị của nước ta để bảo vệ quyền và lợi ích của công dân, trật tự xã hội; coi việc giải quyết tranh chấp hành chính tại cơ quan tài phán tư pháp như là một bảo đảm pháp lý cuối cùng. 7. Ý nghĩa của đề tài Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo, cung cấp những thông tin có giá trị giúp các nhà hoạch định chính sách, các nhà lập pháp, các cán bộ trực tiếp làm công tác giải quyết khiếu nại hành chính nhìn nhận sâu sắc hơn về lĩnh vực rất nhạy cảm này, để từ đó tích cực hoàn thiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính cũng như nhìn nhận pháp luật khiếu nại hành chính một cách sâu sắc hơn, phục vụ thực tiễn giải quyết khiếu nại hành chính. 8. Kết cấu của đề tài Chương 1: Khái niệm, nội dung và quá trình hình thành Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam. Chương 2: Thực trạng Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam hiện nay. Chương 3: Kết luận và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính. 4
10. Chương 1 KHÁI NIỆM, NỘI DUNG VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM 1.1. KHÁI NIỆM VÀ NỘI DUNG CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH HIỆN NAY 1.1.1. Khiếu nại hành chính và khởi kiện hành chính Khiếu nại là hành vi mang tính xã hội, là hành vi mang tính tất yếu, khách quan của người dân khi có sự bất đồng về quan điểm, quyền và lợi ích giữa hai bên chủ thể trong mối quan hệ cụ thể diễn ra trong đời sống. Nói một cách cụ thể hơn, khiếu nại là biểu hiện mang tính xã hội của tranh chấp giữa hai chủ thể về một vấn đề liên quan đến quyền và lợi ích nhất định. Theo nhiều từ điển thì "Tranh chấp" là sự bất đồng, trái ngược nhau không rõ về bên nào. “Tranh chấp là đấu tranh giằng co nhau khi có ý kiến bất đồng” [24, tr.989]. “Tranh chấp xảy ra tức là có sự bất đồng về quyền lợi, lợi ích hay quan điểm từ đó dẫn đến một bên có yêu cầu, đòi hỏi bị từ chối và buộc họ phải khiếu nại hoặc khởi kiện” [4, tr.14]. Như vậy, khiếu nại là một hình thức biểu hiện của tranh chấp. Khiếu nại thể hiện sự phản ứng của chủ thể khi họ nhận thức rằng quyền và lợi ích của mình không được bảo đảm hoặc bị xâm hại. Trong mối quan hệ giữa nhà nước và công dân luôn có xu hướng bất đồng khi công dân cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi những quyết định pháp luật, hành vi mang tính quyền lực của chủ thể được nhà nước trao quyền. Sự phản ứng của người dân được biểu hiện bằng hành vi khiếu nại quyết định, hành vi đó. Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng thì khiếu nại được hiểu là “Thắc mắc về những kết luận, quyết định do cơ quan có thẩm quyền đã làm” [26, tr.356]. Từ điển giải thích thuật ngữ luật học định nghĩa "khiếu nại" là 5