Luận văn Can thiệp tâm lý cho một trường hợp có rối loạn lo âu

Nội dung tài liệu: Luận văn Can thiệp tâm lý cho một trường hợp có rối loạn lo âu

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------- NGUYỄN THỊ HỮU CAN THIỆP TÂM LÝ CHO MỘT TRƢỜNG HỢP CÓ RỐI LOẠN LO ÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC Hà Nội, 2020
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------- NGUYỄN THỊ HỮU CAN THIỆP TÂM LÝ CHO MỘT TRƢỜNG HỢP CÓ RỐI LOẠN LO ÂU Chuyên ngành: Tâm lý học lâm sàng Mã số: 8310401.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Nguyễn Sinh Phúc Hà Nội, 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Luận văn Thạc sĩ với tên: “Can thiệp tâm lý cho một trường hợp có rối loạn lo âu” được tác giả nghiên cứu và can thiệp hỗ trợ cho một trường hợp. Các kết quả đánh giá và can thiệp là hoàn toàn trung thực. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu hoàn toàn độc lập, kết quả này chưa được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hữu
4. LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian làm việc nghiêm túc, luận văn thạc sĩ với tên: “Can thiệp tâm lý cho một trường hợp có rối loạn lo âu” đã hoàn thành. Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, cho phép tôi được gửi lời cảm ơn đến: Thân chủ V.T, người đã tin tưởng và hợp tác với tôi trong quá trình trị liệu. PGS. TS Nguyễn Sinh Phúc, người đã tận tình chỉ bảo và cho tôi rất nhiều lời khuyên quý báu trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Các thầy cô giáo trong khoa Tâm lý học, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã cung cấp cho tôi những kiến thức, kỹ năng quý báu là công cụ hữu ích giúp tôi vững tin trên hành trình hỗ trợ những người có khó khăn về tâm lý. Gia đình và những người bạn đã luôn giúp đỡ và động viên tôi trong những lúc khó khăn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 8 năm 2020 Nguyễn Thị Hữu
5. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 5 1. Lý do chọn ca lâm sàng ........................................................................................... 5 2. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................. 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỐI LOẠN LO ÂU ......................................... 7 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về rối loạn lo âu .................................................... 7 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................... 7 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ............................................................................... 8 1.2. Các khái niệm căn bản ....................................................................................... 9 1.2.1. Định nghĩa rối loạn lo âu .................................................................................. 9 1.2.2. Cơ sở sinh học của lo âu ................................................................................. 10 1.2.3. Các lý thuyết tiếp cận về lo âu ........................................................................ 11 1.2.4. Đặc điểm lâm sàng của rối loạn lo âu lan tỏa ................................................ 13 1.2.5. Tiêu chuẩn chẩn đoán ..................................................................................... 14 1.2.6. Liệu pháp nhận thức- hành vi trong can thiệp rối loạn lo âu lan tỏa ............. 16 1.3. Các phƣơng pháp đánh giá ............................................................................. 20 1.3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu .................................................................... 20 1.3.2. Phương pháp quan sát .................................................................................... 20 1.3.3. Phương pháp hỏi chuyện lâm sàng ................................................................. 21 1.3.4. Phương pháp trắc nghiệm và các thang đo .................................................... 21 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ......................................................................................... 28 Chƣơng 2: ĐÁNH GIÁ VÀ CAN THIỆP MỘT TRƢỜNG HỢP CỤ THỂ ...... 29 2.1. Thông tin chung về thân chủ ........................................................................... 29 2.2. Đánh giá ............................................................................................................ 29 2.2.1. Mô tả ca ........................................................................................................... 29 1
6. 2.2.2. Kết quả đánh giá ............................................................................................. 34 2.2.3. Định hình trường hợp...................................................................................... 37 2.3. Lập kế hoạch can thiệp .................................................................................... 39 2.3.1. Xác định mục tiêu đầu ra ................................................................................ 39 2.3.2. Xác định các mục tiêu quá trình ..................................................................... 39 2.4. Thực hiện can thiệp .......................................................................................... 40 2.4.1. Giai đoạn 1 ...................................................................................................... 40 2.4.2. Giai đoạn 2: Can thiệp tâm lý ......................................................................... 57 2.4.3. Giai đoạn 3: Kết thúc ca và theo dõi sau can thiệp ........................................ 90 2.5. Đánh giá hiệu quả can thiệp ............................................................................ 94 2.6. Kết thúc ca và kế hoạch theo dõi sau can thiệp ............................................. 96 2.7. Tự đánh giá về chất lƣợng can thiệp .............................................................. 97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 98 1. Kết luận ................................................................................................................. 98 2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 100 PHỤ LỤC 2
7. DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 2.1. Mô tả các vấn đề của thân chủ .................................................................. 31 Bảng 2.2: Tiêu chuẩn chẩn đoán Rối loạn lo âu lan tỏa theo DSM- V ..................... 35 Bảng 2.3. Mục tiêu can thiệp .................................................................................... 39 Bảng 2.4. Phân tích ưu nhược điểm các hướng điều trị của thân chủ ....................... 86 Biểu đồ 2.1. Biểu đồ cảm xúc của thân chủ trong quá trình trị liệu ......................... 95 3
8. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN TC Thân chủ HV Học viên GAD Generalized Anxiety Disorder Rối loạn lo âu lan tỏa CBT Cognitive Behavior Theraphy DSM Diagostic and Statistical Manual of Mental Disorders Sổ tay chẩn đoán và phân loại rối loạn tâm thần ICD The International Classification of Diseased Bảng phân loại bệnh quốc tế WHO World Health Organization Tổ chức Y tế Thế giới 4
9. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn ca lâm sàng Lo lắng là một cảm xúc bình thường của con người liên quan đến các phản ứng về hành vi, cảm xúc và nhận thức đối với các vấn đề nguy cơ. Nó được coi là bệnh lý khi vượt qua khả năng chịu đựng căng thẳng và dẫn đến đau khổ và sự suy yếu đáng kể các chức năng sống hàng ngày. Thanh thiếu niên là độ tuổi có nhiều những thay đổi về mặt tâm sinh lý và những thay đổi này cũng gây không ít những khó khăn cho bản thân trẻ và những người xung quanh. Theo thống kê của Tổ chức y tế Thế giới (WHO, 2019) thì ước tính khoảng 10- 20% thanh thiếu niên trên toàn thế giới trải qua các vấn đề liên quan tới sức khỏe tâm thần nhưng vẫn chưa được chẩn đoán và điều trị. Tình trạng này chiếm 16% gánh nặng bệnh tật và thương tật toàn cầu ở những người độ tuổi từ 10 đến 19. Cũng theo báo cáo của Viện sức khỏe tâm thần Mỹ (NIMH) thì khoảng 8% thanh thiếu niên tuổi từ 13- 18 có một rối loạn lo âu (National Institute of Mental Health, 2018). Có nhiều yếu tố nguy cơ có thể gây ảnh hưởng tới sức khỏe tâm thần trẻ vị thành niên như chất lượng cuộc sống, mối quan hệ với gia đình, quan hệ với bạn cùng giới hoặc khác giới, bạo lực học đường, các vấn đề về học tập, tương lai. Hậu quả của việc không giải quyết các tình trạng sức khỏe tâm thần ở tuổi vị thành niên kéo dài tới tuổi trưởng thành làm suy yếu cả sức khỏe thể chất và tinh thần và hạn chế các cơ hội để có được cuộc sống trọn vẹn khi trưởng thành. Trong nghiên cứu này, tôi tập trung vào một trong những vấn đề sức khỏe tâm thần ở tuổi vị thành niên đó là rối loạn lo âu lan tỏa (GAD- Generalized Axiety Disorder). GAD là một rối loạn lo âu phổ biến và có ảnh hưởng, thường đi kèm với các rối loạn tâm thần khác, đặc biệt là trầm cảm nặng và những rối loạn lo âu khác, nghiện rượu và các bệnh về thể chất (Hidalgo RB, 2001). Đây là rối loạn lo âu phổ biến nhất ở các cơ sở chăm sóc y tế chính, với tỷ lệ kéo dài suốt đời dao động trong khoảng 4,1- 6,6% và có liên quan tới việc sử dụng gia tăng các dịch vụ y tế (Wittchen HU, 2002). GAD thường khởi phát ở tuổi trẻ em hay thanh thiếu niên. Khi đã xuất hiện, nó có xu hướng trở thành rối loạn mạn tính: có tới 80% người bị GAD luôn mang nặng nỗi lo âu, phiền muộn suốt cuộc đời mình (Butler G, 1991). 5
10. Nếu không được điều trị, GAD sẽ trở thành bệnh mạn tính, sau khi chẩn đoán được đưa ra, hầu hết các thân chủ sẽ chịu đựng các triệu chứng từ 6 tới 12 năm. Chỉ 2 trong số 5 người bị ảnh hưởng tìm cách điều trị phù hợp (Kessler RC F. R., 1997). Do đó, việc có những can thiệp hỗ trợ sớm với cho thanh thiếu niên có GAD là rất quan trọng và cấp thiết. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một phương pháp được sử dụng nhiều nhất và được coi là phương pháp điều trị tâm lý được lựa chọn đầu tiên cho GAD (Dugas MJ, 2007). Chính vì vậy, trong quá trình can thiệp, tôi cũng ưu tiên sử dụng phương pháp này. Trong quá trình làm việc, tôi có nhận được mong muốn hỗ trợ từ một thân chủ nam, 18 tuổi với vấn đề đó là mất ngủ và hay lo lắng. Với sự sẵn sàng từ thân chủ và sự phù hợp với định hướng nghiên cứu, tôi đã lựa chọn trường hợp này để báo cáo và phân tích trong luận văn. Từ những lý do trên, tôi đã lựa chọn tên đề tài luận văn của mình là “Đánh giá và can thiệp tâm lý cho một trường hợp có rối loạn lo âu”. 2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu các vấn đề lý luận về rối loạn lo âu, các phương pháp đánh giá và tiếp cận nhận thức- hành vi trong can thiệp lo âu - Đánh giá, chẩn đoán và lên kế hoạch trị liệu cho một nam thanh niên 18 tuổi mắc rối loạn lo âu lan tỏa. - Đánh giá hiệu quả can thiệp - Đưa ra kết luận và khuyến nghị cho ca lâm sàng. 6