Luận văn Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi Cá Lóc tại huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh

Nội dung tài liệu: Luận văn Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi Cá Lóc tại huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ MỘNG THU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH TẾ NUÔI CÁ LÓC TẠI HUYỆN TRÀ CÚ, TỈNH TRÀ VINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ MỘNG THU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH TẾ NUÔI CÁ LÓC TẠI HUYỆN TRÀ CÚ, TỈNH TRÀ VINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HOÀNG BẢO TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc tại huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh” là công trình nghiên cứu của chính bản thân tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Ngày 26 tháng 06 năm 2017 Tác giả
4. MỤC LỤC TRANG BÌA TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Chương 1. TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU ...................................................... 1 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................ 1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................................. 2 1.2.1. Mục tiêu chung .................................................................................................. 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................................. 2 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................................................... 3 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ...................................................... 3 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................ 3 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................................ 4 1.6. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU ......................................................................... 4 1.7. BỐ CỤC NGHIÊN CỨU ..................................................................................... 4 Chương 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ................ 6 2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ........................................................................................... 6 2.1.1. Kinh tế hộ gia đình ............................................................................................ 6 2.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp .............................................. 7 2.1.3. Hiệu quả kinh tế ................................................................................................ 9 2.1.4. Sản xuất ........................................................................................................... 11 2.1.5. Lý thuyết kinh tế quy mô ................................................................................ 13 2.2. CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI............................................ 14
5. 2.2.1. Các nghiên cứu về hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp.................... 14 2.2.2. Các nghiên cứu về nghề nuôi cá lóc ................................................................ 15 2.2.3. Đánh giá tổng quan tài liệu ............................................................................. 16 2.3. TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..................................................................................... 17 Chương 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 18 3.1. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................................................................................ 18 3.1.1. Khung phân tích .............................................................................................. 18 3.1.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc của nông hộ ..................... 18 3.1.3. Mô hình định lượng đánh giá hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc............................. 19 3.2. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU .................................................................................. 21 3.2.1. Dữ liệu thứ cấp ................................................................................................ 21 3.2.2. Dữ liệu sơ cấp.................................................................................................. 21 3.2.3. Phương pháp phân tích số liệu ........................................................................ 25 3.3. TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..................................................................................... 26 Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................. 27 4.1. TỔNG QUAN HUYỆN TRÀ CÚ, TỈNH TRÀ VINH ...................................... 27 4.1.1. Vị trí địa lý ...................................................................................................... 27 4.1.2. Địa hình ........................................................................................................... 28 4.1.3. Khí hậu ............................................................................................................ 28 4.1.4. Thủy văn .......................................................................................................... 29 4.1.5. Dân cư và lao động.......................................................................................... 30 4.1.6. Cơ cấu kinh tế ................................................................................................. 30 4.2. NGHỀ NUÔI CÁ LÓC Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG ....................... 31 4.2.1. Tình hình nuôi thủy sản ở Đồng bằng sông Cửu Long ................................... 31 4.2.2. Phân loại các loài cá lóc .................................................................................. 31 4.3. THỐNG KÊ MÔ TẢ MẪU NGHIÊN CỨU ..................................................... 33 4.3.1. Cơ cấu mẫu điều tra ........................................................................................ 33 4.3.2. Đặc điểm canh tác của hộ................................................................................ 34 4.3.3. Sản lượng, năng suất và giá bán ...................................................................... 36
6. 4.4. XÁC ĐỊNH HIỆU QUẢ KINH TẾ MÔ HÌNH NUÔI CÁ LÓC ...................... 37 4.4.1. Doanh thu ........................................................................................................ 37 4.4.2. Chi phí sản xuất ............................................................................................... 37 4.4.3. Xác định hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc ............................................................. 38 4.4.4. Nguyên nhân của hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc thấp........................................ 40 4.5. PHÂN TÍCH YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH TẾ NUÔI CÁ LÓC CỦA NÔNG HỘ .............................................................................................. 43 4.5.1. Phân tích hồi quy các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc ..... 43 4.5.2. Thảo luận kết quả phân tích hồi quy ............................................................... 45 4.6. TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ..................................................................................... 49 Chương 5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH .......................... 50 5.1. KẾT LUẬN ........................................................................................................ 50 5.1.1. Hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc tại huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh ........................ 50 5.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc ................................. 50 5.2. KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ...................................................................... 51 5.2.1. Giải pháp về quản lý chí phí đầu vào .............................................................. 51 5.2.2. Giải pháp về kỹ thuật và kiểm soát dịch bệnh ................................................ 52 5.2.3. Giải pháp về nâng cao giá bán cá thương phẩm ............................................. 53 5.2.4. Các giải pháp hỗ trợ khác ................................................................................ 54 5.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ............. 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ lvi PHỤ LỤC 1: PHIẾU ĐIỀU TRA NÔNG HỘ ......................................................... lix PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU .................................................. lxiv
7. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CHI2 Giá trị kiểm định chi bình phương trong thống kê ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long GDP Tổng sản phẩm quốc nội NSNN Ngân sách nhà nước OLS Phương pháp ước lượng bình phương bé nhất UBND Ủy ban nhân dân VIF Độ phóng đại phương sai
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc ........................... 20 Bảng 3.2: Cơ cấu mẫu điều tra .................................................................................. 24 Bảng 4.1: Cơ cấu mẫu điều tra .................................................................................. 33 Bảng 4.2: Đặc điểm mẫu điều tra .............................................................................. 34 Bảng 4.3: Đặc điểm canh tác..................................................................................... 35 Bảng 4.4: Các yếu tố liên quan đến việc canh tác của các hộ ................................... 35 Bảng 4.5: Các yếu tố liên quan đến việc canh tác của các hộ ................................... 36 Bảng 4.6: Sản lượng, năng suất, giá bán bình quân của hộ trong năm 2016 ............ 36 Bảng 4.7: Doanh thu mô hình nuôi cá lóc ................................................................. 37 Bảng 4.8: Chi phí sản xuất ........................................................................................ 37 Bảng 4.9: Doanh thu, chi phí, lợi nhuận tính theo hộ trong năm 2016 ..................... 39 Bảng 4.10: Hiệu quả kinh tế của mô hình nuôi cá lóc .............................................. 39 Bảng 4.11: So sánh hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc và các cây trồng, vật nuôi khác.... 40 Bảng 4.12: Kết quả hồi quy yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc ..... 43 Bảng 4.13: Kết quả kiểm định hiện tượng phương sai phần dư thay đổi ................. 44 Bảng 4.14: Kết quả hồi quy yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc với vòng lặp Robustness .................................................................................................. 45 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2.1: Tính kinh tế quy mô .................................................................................. 13 Hình 3.1: Khung phân tích của đề tài ........................................................................ 18 Hình 4.1: Bản đồ hành chính tỉnh Trà Vinh .............................................................. 27 Hình 4.2: Các loại cá lóc ........................................................................................... 32 Hình 4.3: Cơ cấu chi phí sản xuất ............................................................................. 38
9. 1 Chương 1. TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Nuôi trồng thủy sản là một trong những ngành cung cấp nhiều thực phẩm trong cơ cấu ngành nông nghiệp, góp phần cải thiện sinh kế của người dân cũng như phát triển kinh tế của nhiều nước trên thế giới. Năm 2011, sản lượng nuôi trồng thủy sản của Việt Nam đạt 3 triệu tấn, tăng gấp 9,7 lần năm 1990, bình quân tăng 12,02%/năm (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 2012). Đến nay, ngành nuôi trồng thủy sản là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Thủy sản không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thực phẩm cho con người, còn là một ngành kinh tế tạo công ăn việc làm cho lao động, nhất là lao động ở nông thôn. Phát triển nghề nuôi trồng, khai thác và chế biến thuỷ sản phục vụ tiêu dùng trong nước và hoạt động xuất khẩu là một trong những mục tiêu sống còn của nền kinh tế Việt Nam. Trà Vinh là một trong những tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), vùng phát triển ngư nghiệp mạnh nhất ở Việt Nam. Với diện tích tự nhiên 2.292 km2, dân số khoảng 1,1 triệu người, diện tích nuôi trồng thủy sản năm 2015 là 62.000 ha, sản lượng nuôi trồng thủy sản 90.000 tấn, trong đó, sản lượng cá là 52.000 tấn/năm (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Trà Vinh, 2016). Việc lựa chọn mô hình, đối tượng sản xuất mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nông hộ là rất quan trọng. Mô hình nuôi cá lóc rất được tỉnh Trà Vinh quan tâm trong chuyển đổi sản xuất của ngành nông nghiệp, xem đây là một trong những hướng đi mới. Nuôi cá lóc trong ao mang lại mức lợi nhuận khá cao, theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Trà Vinh (2015), niên vụ 2014 – 2015, nuôi cá lóc đạt lợi nhuận trung bình đạt 150 triệu đồng/1.000m2. Trà Cú nằm ven sông Hậu, là vùng trọng điểm nuôi cá lóc của tỉnh Trà Vinh. Do nguồn thu nhập từ nuôi cá lóc khá cao, nên nhiều hộ nông dân tại huyện Trà Cú đã chuyển từ trồng lúa, mía, cây ăn trái sang nuôi cá lóc. Năm 2011, Trà Cú có diện
10. 2 tích mặt nước nuôi cá lóc 74,4 ha với 345 hộ thả nuôi, sản lượng cá lóc 3.231 tấn thì đến năm 2016, có đến 1.607 hộ thả nuôi với diện tích mặt nước 228,8 ha, chiếm đến 80% diện tích nuôi cá lóc toàn tỉnh Trà Vinh (Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Trà Cú, 2016). Tuy nhiên, giá cá lóc thương phẩm không ổn định do chủ yếu tiêu thụ nội địa, xuất khẩu rất hạn chế. Việc nuôi cá lóc trong ao với diện tích ngày càng mở rộng, sản lượng cá tăng nhanh. Đến cuối năm 2016, cung vượt cầu đã làm cho giá cá lóc sụt giảm mạnh, chỉ còn 26.000 - 27.000 đồng/kg, giảm mạnh so với đầu năm 2016, trong khi giá thành nuôi 30.000 - 35.000 đồng/kg, tính ra người nuôi thua lỗ 4.000 - 8.000 đồng/kg (Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Trà Cú, 2016). Ngoài ra, nguồn nước ô nhiễm, dịch bệnh cũng làm ảnh hưởng không nhỏ đến lợi nhuận của người nuôi cá lóc. Như vậy, nghề nuôi cá lóc trên địa huyện Trà Cú chịu ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố. Vấn đề đặt ra là những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của mô hình nuôi cá lóc? Và mức độ ảnh hưởng ra sao? Do đó, việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc tại huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh để đưa ra các chính sách phát triển mô hình nuôi cá lóc một cách hợp lý, bền vững, cũng như tìm ra giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế mô hình nuôi cá lóc trên địa bàn huyện Trà Cú là rất cần thiết. Xuất phát từ tình hình trên đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc tại huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh” được lựa chọn để nghiên cứu. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của nông hộ nuôi cá lóc để từ đó đề xuất các chính sách nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế nuôi cá lóc của nông hộ trên địa bàn huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Đề tài được thực hiện nhằm đạt các mục tiêu cụ thể sau: Xác định hiệu quả kinh tế của nông hộ nuôi cá lóc trên địa bàn huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh, có so sánh với hiệu quả kinh tế của một số loại cây trồng khác.