Luận văn Các nhân tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp tại Cục Hải quan tỉnh Long An

Nội dung tài liệu: Luận văn Các nhân tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp tại Cục Hải quan tỉnh Long An

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYẾN ANH TUẤN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TUÂN THỦ THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA DOANH NGHIỆP TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH LONG AN LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYẾN ANH TUẤN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TUÂN THỦ THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA DOANH NGHIỆP TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH LONG AN CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH CÔNG MÃ SỐ: 60340403 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HỮU DŨNG TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Ngày 27 tháng 6 năm 2016 Người thực hiện Nguyễn Anh Tuấn
4. ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ v DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ vi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ................................................................................... vi Chương 1. GIỚI THIỆU .......................................................................................... 1 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................ 1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................................. 2 1.2.1. Mục tiêu chung .................................................................................................. 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................................. 2 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................................................... 3 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................... 3 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................ 3 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.4.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 3 1.5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN ............................................................................. 4 Chương 2. TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ..................................................................................................................... 5 2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THUẾ VÀ TUÂN THỦ THUẾ ................................. 5 2.1.1. Khái niệm .......................................................................................................... 5 2.1.2. Các mức độ tuân thủ và không tuân thủ thuế .................................................... 8 2.2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TUÂN THỦ THUẾ ............................. 10 2.2.1. Các nhân tố liên quan đến chính sách thuế ..................................................... 11 2.2.2. Các nhân tố liên quan đến quản lý thuế .......................................................... 13 2.2.3. Các nhân tố liên quan đến người nộp thuế ...................................................... 17 2.3. CÁC NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ..................................... 21 2.3.1. Nghiên cứu nước ngoài ................................................................................... 21 2.3.2. Nghiên cứu trong nước.................................................................................... 23
5. iii 2.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..................................................................................... 25 Chương 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 26 3.1. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................................................................................ 26 3.1.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất ............................................................................ 26 3.1.2. Các giả thuyết nghiên cứu ............................................................................... 27 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................................... 28 3.2.1. Thiết kế nghiên cứu ......................................................................................... 28 3.2.2. Xây dựng và hiệu chỉnh thang đo ................................................................... 29 3.3. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU .................................................................................. 32 3.3.1. Dữ liệu thứ cấp ................................................................................................ 32 3.3.2. Dữ liệu sơ cấp.................................................................................................. 33 3.3.3. Kỹ thuật phân tích dữ liệu ............................................................................... 34 3.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..................................................................................... 37 Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. 38 4.1. TỔNG QUAN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ........................................................ 38 4.1.1. Giới thiệu Cục Hải quan tỉnh Long An ........................................................... 38 4.1.2. Tình hìnhxuất nhập khẩu hàng hóa của doanh nghiệp tại Cục Hải quan tỉnh Long An..................................................................................................................... 39 4.2. ĐẶC ĐIỂM MẪU PHỎNG VẤN ..................................................................... 40 4.2.1. Cơ cấu mẫu điều tra ........................................................................................ 40 4.2.2. Đặc trưng của doanh nghiệp ........................................................................... 41 4.3. ĐO LƯỜNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TUÂN THỦ THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA DOANH NGHIỆP ................................................................... 43 4.3.1. Kiểm định thang đo ......................................................................................... 43 4.3.2. Phân tích nhân tố ............................................................................................. 46 4.3.3. Điều chỉnh các giả thiết nghiên cứu sau khi phân tích nhân tố ....................... 51 4.3.4. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế .......................................... 52 4.3.5. Thảo luận kết quả phân tích hồi quy ............................................................... 54 4.3.6. Ảnh hưởng các đặc điểm của doanh nghiệp đến sự tuân thủ thuế xuất nhập
6. iv khẩu của doanh nghiệp .............................................................................................. 56 4.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ..................................................................................... 59 Chương 5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................... 60 5.1. KẾT LUẬN ........................................................................................................ 60 5.2. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO SỰ TUÂN THỦ THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA DOANH NGHIỆP ................................................................... 61 5.2.1. Giải pháp đối với nhóm nhân tố “Kiến thức thuế và tình trạng tài chính” ..... 61 5.2.2. Giải pháp đối với nhóm nhân tố “Kiểm tra thuế và hình phạt” ...................... 62 5.2.3. Giải pháp đối với nhóm nhân tố “Thuế suất và kê khai thuế” ........................ 64 5.2.4. Giải pháp đối với nhóm nhân tố “Hiệu quả hoạt động của cơ quan thuế” ..... 65 5.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ............. 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... ix PHỤ LỤC 1: PHIẾU KHẢO SÁT DOANH NGHIỆP............................................. xv PHỤ LỤC 2: TỔNG HỢP KẾT QUẢ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU PHỎNG VẤN NĂM 2016........................................................................................................................xxii
7. v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ĐBSCL ĐBSCL EFA Phân tích nhân tố khám phá GDP Tổng sản phẩm quốc nội NSNN Ngân sách Nhà nước TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh UBND Ủy ban nhân dân VIF Độ phóng đại phương sai WCO Hội đồng Tổ chức Hải quan thế giới WTO Tổ chức thương mại thế giới
8. vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Các chỉ số đặc trưng cho từng cấp độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp ... 10 Bảng 3.1: Các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế .................................................. 26 Bảng 3.2: Thang đo 1 về các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế xuất nhập khẩu .. 30 Bảng 4.1: Số lượng và kim ngạch xuất nhập khẩu 2010 - 2014 ............................... 40 Bảng 4.2: Cơ cấu mẫu điều tra theo đối tượng phỏng vấn ........................................ 40 Bảng 4.3: Phân bổ mẫu phỏng vấn theo địa bàn ....................................................... 41 Bảng 4.4: Cơ cấu mẫu điều tra theo loại hình và lĩnh vực hoạt động ....................... 42 Bảng 4.5: Quy mô của doanh nghiệp khảo sát .......................................................... 43 Bảng 4.6: Tổng hợp kết quả kiểm định Cronbach’s Alpha....................................... 46 Bảng 4.7:Kết quả kiểm định KMO và kiểm định Bartlett ........................................ 47 Bảng 4.8: Bảng tính phương sai trích các yếu tố ...................................................... 47 Bảng 4.9: Kết quả phân tích nhân tố từ ma trận nhân tố xoay .................................. 48 Bảng 4.10: Thống kê mô tả các biến quan sát trong mô hình nghiên cứu ................ 49 Bảng 4.11: Tổng hợp kết quả kiểm định Cronbach’s Alpha..................................... 51 Bảng 4.12: Kết quả phân tích hồi quy các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế ....... 53 Bảng 4.13: Kết quả kiểm định Spearman’s phương sai phần dư .............................. 54 Bảng 4.14: Kết quả hồi quy tuyến tính bội ............................................................... 55 Bảng 4.15: Mức độ quan trọng của các biến độc lập ................................................ 56 Bảng 4.15: Ảnh hưởng đặc điểm doanh nghiệp đến mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp ........................................................................................................................ 58 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 3-1: Khung phân tích của đề tài ....................................................................... 27 Hình 3-2: Quy trình nghiên cứu của đề tài ................................................................ 28 Hình 4-1: Mô hình nghiên cứu điều chỉnh sau kiểm định thang đo.......................... 52
9. 1 Chương 1. GIỚI THIỆU 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Ngành thuế và Hải quan Việt Nam đã và đang thực hiện cơ chế quản lý thuế mới, người nộp thuế tự khai, tự nộp thuế tự tính toán số thuế phải nộp, tự nộp thuế cho ngân sách nhà nước (NSNN) theo đúng thời hạn luật quy định và tự chịu trách nhiệm về việc kê khai, nộp thuế của mình; cơ quan quản lý thuế không can thiệp trực tiếp vào việc kê khai, nộp thuế của doanh nghiệp trừ trường hợp phát hiện ra các sai sót, vi phạm hoặc có dấu hiệu không tuân thủ thuế. Tuy nhiên, trong trường hợp doanh nghiệp tuân thủ thuế kém cùng với năng lực quản lý của cơ quan thuế cũng yếu kém, không thể phát hiện các hành vi gian lận thuế của doanh nghiệp, cơ chế tự khai tự nộp sẽ không phát huy được hiệu quả. Chính vì vậy, nền tảng của quản lý thuế hiện đại hướng đến và phát huy cao nhất tính tự giác tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp. Quản lý thuế xuất nhập khẩu tại Việt Nam nói chung và tại tỉnh Long An nói riêng phải đối mặt với một trong những thách thức lớn là làm thế nào để thu đúng, thu đủ, hạn chế thất thoát nguồn thu thuế, qua đó nâng cao mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Mức tuân thủ thuế thấp sẽ làm giảm nguồn thu, ảnh hưởng đến việc thực hiện các chính sách phát triển kinh tế xã hội của quốc gia và địa phương, làm cho hệ thống thuế có xu hướng trở nên méo mó và mất đi tính công bằng. Cục Hải quan tỉnh Long An trực thuộc Tổng cục Hải quan, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại địa bàn 03 tỉnh Long An, Tiền Giang, Bến Tre. Số lượng doanh nghiệp làm thủ tục hải quan và kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa tại Cục Hải quan tỉnh Long An tăng dần qua các năm: năm 2010 có 343 doanh nghiệp tham gia làm thủ tục xuất nhập khẩu với kim ngạch là 1.432 triệu USD, đến năm 2014 là 901 doanh nghiệp với kim ngạch 6.710 triệu USD (Cục Hải quan tỉnh Long An, 2015). Theo Cục Hải quan tỉnh Long An (2015) thì “từ năm 2010 đến nay tính tuân thủ thuế của doanh nghiệp có tăng lên
10. 2 nhưng tình trạng gian lận, vi phạm về thuế xuất nhập khẩu vẫn còn diễn biến phức tạp với nhiều vụ việc và giá trị vi phạm có xu hướng ngày càng tăng”. Vấn đề đặt ra là những nhân tố nào ảnh hưởng đến việc tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp tại địa bàn do Cục Hải quan tỉnh Long An quản lý để từ đó có cách ứng xử phù hợp, hiệu quả trong thực tiễn điều hành quản lý thuế của Cục Hải quan tỉnh Long An. Nghiên cứu này nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng và mức độ tác động của từng yếu tố đến sự tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp. Kết quả nghiên cứu là cơ sở thực tiễn góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật về thuế; tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người nộp thuế trong việc thực hiện tuân thủ pháp luật thuế xuất nhập khẩu. Từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp tại Cục Hải quan tỉnh Long An” để nghiên cứu và viết luận văn thạc sỹ. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Đề tài thực hiện nhằm xác định và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp tại địa bàn quản lý của Cục Hải quan tỉnh Long An. Trên cơ sở đó, đề xuất các gợi ý chính sách nhằm nâng cao tính tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Mục tiêu 1: Xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp thông qua thang đo được xây dựng về tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp tại Cục Hải quan tỉnh Long An. Mục tiêu 2: Đề xuất những giải pháp để nâng cao nhằm nâng cao tính tuân thủ thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp tại địa bàn quản lý của Cục Hải quan tỉnh Long An.