Luận văn Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các DNNVV hoạt động trong lĩnh vực Thương mại – Dịch vụ tại TP. HCM

Nội dung tài liệu: Luận văn Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các DNNVV hoạt động trong lĩnh vực Thương mại – Dịch vụ tại TP. HCM

1. BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM           DƢƠNG THỊ HUYỀN TRÂN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN TÍNH HỮU HIỆU CỦA HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG CÁC DNNVV HOẠT ĐỘNG TRONG LĨNH VỰC THƢƠNG MẠI – DỊCH VỤ TẠI TP. HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HCM – Năm 2020 BỘGIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
2. TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM           DƢƠNG THỊ HUYỀN TRÂN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN TÍNH HỮU HIỆU CỦA HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG CÁC DNNVV HOẠT ĐỘNG TRONG LĨNH VỰC THƢƠNG MẠI – DỊCH VỤ TẠI TP. HCM CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN TH ẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ THANH HẢI TP. HCM – Năm 2020
3. LỜI CAM ĐOAN  Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ:“Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực thương mại – dịch vụ tại thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Luận văn này chƣa từng đƣợc ai công bố dƣới bất kỳ hình thức nào trƣớc đây. Tất cả các nguồn tài liệu tham khảo đã đƣợc trích dẫn và công bố đầy đủ. TP. HCM, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Dƣơng Thị Huyền Trân
4. TÓM TẮT Các nghiên cứu về tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ đã đƣợc nhiều tác giả lựa chọn nghiên cứu, qua đó góp phần hệ thống cơ sở lý thuyết về tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ, đƣa ra mô hình nghiên cứu về các nhân tố và đo lƣờng mức độ tác động đến tính hữu hiệu của hệ thống này. Tuy nhiên, theo tìm hiểu của tác giả thì hiện chƣa có nghiên cứu nào lựa chọn đối tƣợng khảo sát là các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ tại thành phố Hồ Chí Minh để thực hiện nghiên cứu, trong khi đó thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế của Việt Nam, các doanh nghiệp ở đây chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ, do vậy việc thực hiện nghiên cứu “Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực thương mại – dịch vụ tại thành phố Hồ Chí Minh” là cần thiết, đồng thời việc xây dựng hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ phù hợp với các doanh nghiệp là một yêu cầu thiết yếu, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đồng thời giúp doanh nghiệp đạt đƣợc các mục tiêu nhƣ mục tiêu hoạt động, mục tiêu báo cáo và mục tiêu tuân thủ. Qua nghiên cứu bằng phƣơng pháp nghiên cứu hỗn hợp trong đó phƣơng pháp nghiên cứu định tính đƣợc kết hợp với nghiên cứu định lƣợng, luận văn đã giải quyết đƣợc những mục tiêu nghiên cứu nhƣ: - Thứ nhất, về xác định các nhân tố ảnh hƣởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ tại thành phố Hồ Chí Minh, kết quả nghiên cứu cho thấy các nhân tố này bao gồm: Môi trƣờng kiểm soát; Đánh giá rủi ro; Hoạt động kiểm soát; Thông tin và truyền thông; Giám sát; Công nghệ thông tin. - Thứ hai, về mức độ tác động của các nhân tố đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ tại thành phố Hồ Chí Minh, kết quả cho thấy môi trƣờng kiểm soát (β = 0.293); đánh giá rủi ro (β = 0.260); công nghệ thông tin (β = 0.260); giám sát (β = 0.248); hoạt động kiểm soát (β = 0.224) và thông tin và truyền thông (β = 0.182). Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng đề xuất một số các kiến nghị nhằm nâng cao tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh
5. vực thƣơng mại – dịch vụ tại thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời trình bày những hạn chế còn tồn tại và hƣớng nghiên cứu tiếp theo của luận văn này. Từ khóa: hệ thống kiểm soát nội bộ, tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ.
6. ABSTRACT Studies on the effectiveness of the internal control system have been selected by many authors, thereby contributing to the theoretical basis of the effectiveness of the internal control system, giving a model study the factors and measure the impact on the effectiveness of this system. However, according to the author's research, there is currently no research to select the survey subjects that are small and medium enterprises operating in the field of commerce - services in Ho Chi Minh City to conduct research, Ho Chi Minh City is the economic center of Vietnam, businesses here are mainly small and medium-sized enterprises operating mainly in the field of commerce – services. Therefore, the implementation of the research “Factors affecting the effectiveness of the internal control system in small and medium enterprises operating in the field of commerce - services in Ho Chi Minh City” is necessary, at the same time building a complete inspection system appropriate internal control with businesses is an essential requirement, contributing to improving management efficiency while helping businesses achieve goals such as operational objectives, reporting objectives and compliance objectives. Through research using a mixed research method in which the qualitative research method is combined with quantitative research, the thesis has solved the research objectives such as: - Firstly, on identifying factors affecting the effectiveness of the internal control system in small and medium-sized enterprises operating in the field of commerce - services in Ho Chi Minh city, the research results show that these factors include: Environment control; Risk assessment; Information and communication control activities; Monitoring; Information Technology. - Second, the impact of factors on the effectiveness of the internal control system in small and medium-sized enterprises operating in the field of commerce - services in Ho Chi Minh City city, the results show that the control environment (β = 0.293); Risk assessment (β = 0.260); Information Technology (β = 0.260), Monitoring (β = 0.248), Control Activities (β = 0.224) and Information and Communication (β = 0.182). Besides, the study also proposed a number of recommendations to improve the effectiveness of the internal control system in small and medium-sized enterprises operating
7. in the field of commerce - services in Ho Chi Minh City, and present the remaining limitations and further research directions of this thesis. Key words: internal control system, the internal control system effectiveness, businesses operating in the field of commerce - services.
8. i MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................ 2 3. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................................... 2 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................................. 3 6. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu .................................................................................... 3 7. Kết cấu luận văn ............................................................................................................... 4 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC ............................................ 5 1.1 Các nghiên cứu nƣớc ngoài ........................................................................................... 5 1.2 Các nghiên cứu trong nƣớc ............................................................................................ 7 1.3 Nhận xét và khe hổng nghiên cứu ............................................................................... 11 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 .................................................................................................. 13 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ................................................................................. 14 2.1 Tổng quan về kiểm soát nội bộ .................................................................................... 14 2.1.1 Khái niệm về kiểm soát nội bộ ................................................................................. 14 2.1.2 Các thành phần và nguyên tắc của kiểm soát nội bộ ............................................... 17 2.1.2.1 Môi trƣờng kiểm soát ............................................................................................. 17 2.1.2.2 Đánh giá rủi ro ....................................................................................................... 18 2.1.2.3 Hoạt động kiểm soát .............................................................................................. 18 2.1.2.4 Thông tin và truyền thông ...................................................................................... 19 2.1.2.5 Giám sát.................................................................................................................. 20 2.1.3 Lợi ích của HTKSNB ............................................................................................... 21 2.1.4 Giới hạn vốn có của kiểm soát nội bộ ...................................................................... 22 2.1.5 Tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ ......................................................... 23 2.2 Đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ ảnh hƣởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ ........................................... 23
9. ii 2.2.1 Về khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................................. 23 2.2.2 Về đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ ảnh hƣởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ ..................................... 25 2.3 Các lý thuyết nền có liên quan ..................................................................................... 26 2.3.1 Lý thuyết đại diện ..................................................................................................... 26 2.3.2 Lý thuyết đối phó ngẫu nhiên ................................................................................... 27 2.3.3 Lý thuyết thể chế ....................................................................................................... 27 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .................................................................................................. 29 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................. 30 3.1. Thiết kế nghiên cứu ..................................................................................................... 30 3.2. Nghiên cứu định tính .................................................................................................. 31 3.3. Nghiên cứu định lƣợng ............................................................................................... 32 3.3.1. Mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ........................................................ 32 3.3.2. Các biến trong mô hình nghiên cứu ........................................................................ 35 3.3.2.1. Biến phụ thuộc ...................................................................................................... 35 3.3.2.2. Biến độc lập........................................................................................................... 35 3.3.2.3. Hình thành thang đo các biến trong mô hình nghiên cứu .................................... 35 3.4. Mẫu nghiên cứu........................................................................................................... 40 3.5. Các kỹ thuật phân tích................................................................................................. 42 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .................................................................................................. 43 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ............................................ 44 4.1 Kết quả nghiên cứu ...................................................................................................... 44 4.1.1Dữ liệu nghiên cứu ..................................................................................................... 44 4.1.1.1 Thực trạng các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ tại TP. HCM........................................................................................................... 44 4.1.1.2 Thu thập dữ liệu nghiên cứu ................................................................................. 45 4.1.2 Đánh giá thang đo ..................................................................................................... 47 4.1.2.1 Đánh giá độ tin cậy của thang đo. ......................................................................... 47 4.1.2.2 Đánh giá giá trị thang đo ....................................................................................... 51
10. iii 4.1.3 Phân tích hồi quy đa biến .......................................................................................... 56 4.1.3.1 Mô hình hồi quy tổng thể ...................................................................................... 56 4.1.3.2 Kiểm định mức độ phù hợp của mô hình .............................................................. 57 4.1.3.3 Kiểm định trọng số hồi quy ................................................................................... 57 4.1.3.4 Kiểm định hiện tƣợng đa cộng tuyến. ................................................................... 58 4.1.3.5 Kiểm định hiện tƣợng tự tƣơng quan của phần dƣ. .............................................. 58 4.1.3.6 Kiểm định về phân phối chuẩn của phần dƣ. ........................................................ 59 4.1.3.7 Kiểm định giải định phƣơng sai của sai số (phần dƣ) không đổi ......................... 60 4.1.3.8 Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. ................................................................... 61 4.2 Bàn luận kết quả nghiên cứu ....................................................................................... 62 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 .................................................................................................. 66 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 67 5.1 Kết luận ........................................................................................................................ 67 5.2 Kiến nghị ...................................................................................................................... 67 5.2.1 Về môi trƣờng kiểm soát .......................................................................................... 68 5.2.2 Về đánh giá rủi ro ...................................................................................................... 70 5.2.3 Về hoạt động kiểm soát ............................................................................................ 71 5.2.4 Về thông tin và truyền thông .................................................................................... 72 5.2.5 Giám sát ..................................................................................................................... 73 5.2.6 Công nghệ thông tin ................................................................................................. 73 5.3 Hạn chế và hƣớng nghiên cứu tiếp theo của đề tài ..................................................... 75 KẾT LUẬN CHƢƠNG 5 .................................................................................................. 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................ 77