Luận văn Các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu y tế của hộ gia đình ở Đồng bằng sông Cửu Long

Nội dung tài liệu: Luận văn Các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu y tế của hộ gia đình ở Đồng bằng sông Cửu Long

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH VÕ NGỌC BÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHI TIÊU Y TẾ CỦA HỘ GIA ĐÌNH Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. TRẦN TIẾN KHAI TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận văn “Các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu y tế của hộ gia đình ở Đồng bằng sông Cửu Long” là bài nghiên cứu của bản thân tôi và các kết quả nghiên cứu này chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào khác. TP Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017 Người cam đoan Võ Ngọc Bích
3. MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH TÓM TẮT CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU .................................................... 1 1.1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................ 3 1.2.1. Mục tiêu tổng quát ............................................................................ 3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ................................................................................. 3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 3 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ............................................................... 4 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................... 4 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4 1.5. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 4 1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................ 4 1.6.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài ............................................................. 4 1.6.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài .............................................................. 4 1.7. Bố cục của đề tài ...................................................................................... 5 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT .................................................................. 6 2.1. Các khái niệm .......................................................................................... 6 2.1.1. Chăm sóc sức khỏe ........................................................................... 6 2.1.2. Chi phí y tế ....................................................................................... 6 2.1.3. Chi tiêu cho y tế ................................................................................ 6 2.1.4. Chi tiêu y tế của hộ gia đình ............................................................. 7 2.2. Các lý thuyết liên quan đến chi tiêu cho y tế .......................................... 7 2.2.1. Lý thuyết về chăm sóc sức khỏe ....................................................... 7 2.2.2. Lý thuyết về chi tiêu cho y tế ........................................................... 9 2.2.3. Lý thuyết về sự lựa chọn của người tiêu dùng ............................... 10 2.2.4. Hành vi ra quyết định chi tiêu của hộ gia đình ............................... 11 2.3. Lược khảo nghiên cứu ........................................................................... 11 2.3.1. Các nghiên cứu ngoài nước ............................................................ 11
4. 2.3.2. Các nghiên cứu trong nước ............................................................. 13 CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................. 17 3.1. Mô hình nghiên cứu ............................................................................... 17 3.1.1. Mô hình lý thuyết ........................................................................... 17 3.1.2. Mô hình kinh tế lượng .................................................................... 18 3.1.3. Mô hình nghiên cứu đề xuất ........................................................... 19 3.2 Dữ liệu nghiên cứu ................................................................................ 24 CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................... 25 4.1. Tổng quan về ĐBSCL ........................................................................... 25 4.1.1. Tự nhiên và xã hội ĐBSCL ............................................................ 25 4.1.2. Nguồn lực y tế ĐBSCL .................................................................. 28 4.2. Kết quả phân tích ................................................................................... 33 4.2.1. Đánh giá sơ bộ kết quả điều tra ...................................................... 33 4.2.2. Mô tả các yếu tố nhân khẩu học và chi tiêu y tế của hộ gia đình ... 36 4.2.3. Kiểm tra sự khác biệt về CTYTBQ theo các yếu tố quan trọng .... 43 4.2.4. Kiểm tra tương quan giữa các biến................................................. 44 4.2.5. Kiểm định các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu y tế bình quân của hộ gia đình bằng mô hình hồi quy đa biến ....................................................... 46 4.2.6. Hiệu chỉnh mô hình ........................................................................ 47 4.2.7. Mô hình hoàn chỉnh ........................................................................ 49 CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................ 51 1. Kết luận ....................................................................................................... 51 2. Hàm ý chính sách ........................................................................................ 52 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
5. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CTYT Chi tiêu y tế CTYTBQ Chi tiêu y tế bình quân ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long KCB Khám chữa bệnh ODA Viện trợ phát triển chính thức OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế Organization for Economic Co-operation and Development OLS Phương pháp bình phương nhỏ nhất Ordinary Least Square PAHE Tổ chức Hợp tác Hành động vì công bằng Sức khỏe Partnership for Action in Health Equity QĐ-TTg Quyết định của Thủ tướng UNFPA Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc United Nations Fund for Population Activities VHLSS Bộ dữ liệu Điều tra mức sống hộ gia đình Vietnam Household Living Standard Survey VIF Hệ số phóng đại phương sai
6. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ Bảng 1. Tóm tắt đặc trưng của các biến .............................................................. 20 Bảng 2. Mô tả các biến điều chỉnh ...................................................................... 35 Bảng 3. CTYTBQ của người dân ở ĐBSCL....................................................... 36 Bảng 4. Quy mô hộ gia đình ở ĐBSCL .............................................................. 36 Bảng 5. Số trẻ em dưới 6 tuổi bình quân trong hộ gia đình ở ĐBSCL ............... 37 Bảng 6. Số thành viên ốm đau không đi làm được trong hộ gia đình ở ĐBSCL 37 Bảng 7. Tuổi chủ hộ bình quân ở ĐBSCL .......................................................... 38 Bảng 8. Giới tính chủ hộ ở ĐBSCL .................................................................... 38 Bảng 9. Dân tộc của chủ hộ ở ĐBSCL ............................................................... 38 Bảng 10. Trình độ học vấn của chủ hộ ở ĐBSCL .............................................. 39 Bảng 11. Nơi sinh sống của hộ gia đình ở ĐBSCL ............................................ 40 Bảng 12. Thu nhập bình quân hộ gia đình ở ĐBSCL ......................................... 41 Bảng 13. Chi tiêu bình quân của hộ gia đình ở ĐBSCL ..................................... 42 Bảng 14. Số lần khám bệnh bình quân của người dân ĐBSCL .......................... 43 Bảng 15. Kiểm tra sự khác biệt về CTYTBQ theo nơi sống, dân tộc, giới tính . 44 Bảng 16. Hệ số tương quan các biến trong mô hình ........................................... 45 Bảng 17. Kết quả phân tích hồi quy lần đầu ....................................................... 46 Bảng 18. Kết quả sau khi hiệu chỉnh................................................................... 47 Bảng 19. Kết quả kiểm tra sự phù hợp của kết quả ............................................ 48 Biểu đồ 1. Cơ cấu tài nguyên đất của Việt Nam ................................................. 25 Biểu đồ 2. Cơ cấu sử dụng đất ở ĐBSCL ........................................................... 26 Biểu đồ 3. Dân số trung bình (1000 người) ........................................................ 27 Biểu đồ 4. Mật độ dân số (người/km2) ............................................................... 27 Biểu đồ 5. Nhân lực ngành Y trực thuộc sở Y tế phân theo vùng ...................... 28 Biểu đồ 6. Thống kê nhân lực ngành y ĐBSCL ................................................. 29 Biểu đồ 7. Cơ cấu nhân lực ngành y ĐBSCL năm 2015 .................................... 30 Biểu đồ 8. Số cơ sở khám, chữa bệnh trực thuộc sở Y tế ................................... 30 Biểu đồ 9. Tổng số giường bệnh trực thuộc sở Y tế ........................................... 31 Biểu đồ 10. TNBQ đầu người theo giá hiện hành (nghìn đồng/tháng) ............... 40 Biểu đồ 11. Chi tiêu bình quân đầu người theo giá hiện hành (nghìn/tháng) ..... 42
7. DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 1. Bản đồ khu vực ĐBSCL .......................................................................... 2 Hình 2 Mô hình nghiên cứu ................................................................................ 19 Hình 3. Mô hình nghiên cứu điều chỉnh ............................................................. 34
8. TÓM TẮT Đề tài nghiên cứu về “Các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu y tế của hộ gia đình ở ĐBSCL” nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho y tế của hộ gia đình và từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả chi tiêu cho y tế của các hộ gia đình. Nghiên cứu được phân tích từ nguồn số liệu thứ cấp là Bộ dữ liệu điều tra mức sống hộ gia đình Việt Nam do Tổng cục Thống kê thực hiện năm 2014 cho vùng nông thôn đồng bằng sông Cửu Long và bằng phương pháp nghiên cứu định lượng, kết hợp hai phương pháp thống kê mô tả và phân tích hồi quy đa biến. Kết quả nghiên cứu đã tổng hợp và đưa ra tương đối đầy đủ cơ sở lý thuyết làm nền tảng và tìm ra một số yếu tố tác động đến chi tiêu cho y tế của hộ gia đình ĐBSCL: số lần khám chữa bệnh ở viện tỉnh, trung ương; số lần khám chữa bệnh ở viện xã, phường; số lần khám chữa bệnh ở viện tư nhân; thu nhập bình quân; chi tiêu bình quân; số thành viên đau ốm, bệnh hoạn không đi làm được; quy mô hộ; nơi sống; tuổi chủ hộ và học vấn chủ hộ. Đồng thời đã xác định được mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến chi tiêu y tế của hộ gia đình. Trong đó tác động mạnh nhất đến CTYTBQ là số lần khám bệnh viện tỉnh, trung ương. Chi tiêu cho y tế của hộ gia đình ĐBSCL khá thấp về số lượng nhưng khá cao về tỷ lệ chi tiêu. Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở để xác định nguyên nhân làm gia tăng và có biện pháp điều chỉnh hữu hiệu làm giảm chi tiêu này. Tuy nhiên, đây là một chi tiêu bắt buộc không thể không chi, do đó để tăng chi tiêu y tế của hộ gia đình hay tăng chi tiêu cho việc chăm sóc sức khoẻ nhằm chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ cá nhân, hộ gia đình cần có biện pháp hỗ trợ người dân tăng thu nhập, nâng cao trình độ học vấn trong dài hạn cho thế hệ trẻ, gia tăng số lần khám và kiểm tra sức khoẻ, tầm soát bệnh, nâng cao ý thức bảo vệ sức khoẻ của từng cá nhân và cộng đồng. Bên cạnh các kết quả đạt được vẫn có những hạn chế không thể tránh khỏi như do hạn chế về thời gian, kinh phí, kinh nghiệm, dữ liệu nghiên cứu trong bộ dữ liệu thứ cấp từ mà chưa thực hiện nghiên cứu, khảo sát thực tiễn và giới hạn địa lý
9. trong vùng ĐBSCL nên kết quả nghiên cứu này khi sử dụng cho từng địa phương, khu vực cụ thể khác khu vực nghiên cứu thì cần kiểm tra lại trước khi ứng dụng. Mặt khác, đối tượng khảo sát chủ yếu tập trung khu vực nông thôn và có trình độ không cao, điều kiện sống khó khăn, điều kiện chăm sóc sức khoẻ thiếu thốn, điều kiện đi lại không thuận lợi vì vậy nhận thức về sức khoẻ và kiến thức chăm sóc sức khoẻ của người dạn chưa cao nên sẽ làm gia tăng chi phí y tế đồng thời làm giảm hiệu quả chăm sóc y tế. Vì vậy cần có sự chung tay của cộng đồng trong lĩnh vực này, nhất là các cơ quan quản lý y tế đóng vai trò chủ đạo và chính quyền địa phương cần có sự hỗ trợ, tuyên truyền sâu sắc hơn.
10. 1 CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU 1.1. Lý do chọn đề tài Nền kinh tế nước ta đang ngày càng phát triển, bên cạnh đó chất lượng cuộc sống của người dân ngày càng được cải thiện. Mức thu nhập của người dân đang ngày càng gia tăng. Đánh giá mức sống của người dân, trước tiên cần đánh giá các nhu cầu thiết yếu nhất của đời sống ăn, mặc, giáo dục, chăm sóc sức khỏe, nơi sinh sống Trong đó, chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe là một trong những chi tiêu đặc biệt của hộ gia đình, vì nó không chỉ mang lại lợi ích cho chính bản thân họ trong hiện tại mà cả trong tương lai. Khi mức sống của người dân tăng lên thì các hộ gia đình không còn phải lo lắng việc ăn no, mặc ấm mà phải hướng đến ăn ngon, mặc đẹp và những lợi ích cao hơn cho thế hệ mai sau. Nhiều kết quả nghiên cứu cho thấy hộ gia đình càng quan tâm đến chất lượng chăm sóc sức khỏe của con em mình thì mức chi cho nó ngày càng nhiều hơn, và xem đó như một khoản đầu tư mang lại lợi ích trong tương lai. Tỉ lệ mắc bệnh ở Việt Nam hiện nay được phát hiện ngày càng cao. Điều này chứng tỏ các cá nhân đang phải đối mặt với tình trạng gia tăng chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe. Đặc biệt, chi phí ốm đau, bệnh tật, bệnh hiểm nghèo chiếm phần lớn thu nhập của hộ gia đình. Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là một vùng cực nam của Việt Nam, còn được gọi là Vùng đồng bằng Nam Bộ hoặc miền Tây Nam Bộ hoặc theo cách gọi của người dân Việt Nam ngắn gọn là Miền Tây, có 1 thành phố trực thuộc trung ương là thành phố Cần Thơ và 12 tỉnh: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Hậu Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu và Cà Mau. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam năm 2014, tổng diện tích các tỉnh, thành thuộc ĐBSCL là 40.548,2 km² và tổng dân số của các tỉnh trong vùng là 17.517.600 người. Nó chiếm 13% diện tích cả nước nhưng hơn 19% dân số cả nước, tốc độ tăng trưởng cao hơn cả nước (năm 2015 tăng 7,8% trong khi