Luận văn Bước đầu nghiên cứu một vài hiện tượng ngữ pháp Tiếng Chăm qua một số bia ký Chăm-Pa

Nội dung tài liệu: Luận văn Bước đầu nghiên cứu một vài hiện tượng ngữ pháp Tiếng Chăm qua một số bia ký Chăm-Pa

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN ------------------------------- Huang Xianmin (Hoàng Tiên Dân) BƢỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU MỘT VÀI HIỆN TƢỢNG NGỮ PHÁP TIẾNG CHĂM QUA MỘT SỐ BIA KÝ CHĂM-PA LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC Hà Nội - 2020
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN ------------------------------ Huang Xianmin (Hoàng Tiên Dân) BƢỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU MỘT VÀI HIỆN TƢỢNG NGỮ PHÁP TIẾNG CHĂM QUA MỘT SỐ BIA KÝ CHĂM-PA Chuyên ngành: Ngôn ngữ học Mã số: 8229020.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Trần Trí Dõi Hà Nội - 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam Ďoan Ďề tài: ―Bước Ďầu nghiên cứu một vài hiện tượng ngữ pháp tiếng Chăm qua một số bia ký Chăm-pa‖ là một công trình nghiên cứu Ďộc lập dưới sự hướng dẫn của giáo viên hướng dẫn: GS.TS. Trần Trí Dõi. Ngoài ra không có bất cứ sự sao chép của người khác. Đề tài, nội dung báo cáo là sản phẩm mà tôi Ďã nỗ lực nghiên cứu trong quá trình học tập, sưu tập và phân tích tài liệu. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam Ďoan của mình. Tác giả luận văn HUANG XIANMIN
4. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả Ďã nhận Ďược sự Ďộng viên, khuyến khích và tạo Ďiều kiện giúp Ďỡ nhiệt tình của các cấp lãnh Ďạo, của các thầy giáo, cô giáo, anh chị em, bạn bè Ďồng nghiệp và gia Ďình. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo, phòng Sau Ďại học trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn và Ďặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên Ďề của toàn khóa học Ďã tạo Ďiều kiện, Ďóng góp ý kiến cho tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Trần Trí Dõi - Người Ďã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, giúp Ďỡ tác giả tiến hành các hoạt Ďộng nghiên cứu khoa học Ďể hoàn thành luận văn này. Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, luận văn không tránh khỏi những thiết sót, tác giả rất mong nhận Ďược các ý kiến Ďóng góp chân thành từ các thầy giáo, cô giáo, Ďồng nghiệp, bạn bè. Tác giả luận văn HUANG XIANMIN
5. MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................ 3 1. Lý do chọn Ďề tài. ................................................................................... 3 2. Mục Ďích nghiên cứu .............................................................................. 5 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 5 4. Đối tương và phạm vi nghiên cứu. ......................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 6 6. Cấu trúc của luận văn: ............................................................................ 7 PHẦN NỘI DUNG .................................................................................... 8 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA NGỮ ÂM VÀ CHỮ VIẾT CHĂM CỔ ................................................................................................. 8 1.1. Hệ thống ngữ âm ................................................................................ 9 1.1.1. Hệ thống ngữ âm tiếng Chăm hiện Ďại ............................................. 9 1.1.2. Hệ thống ngữ âm tiếng Chăm cổ .................................................... 12 1.1.3. Quy tắc hợp âm ............................................................................... 15 1.2. Hệ thống chữ viết ............................................................................. 17 CHƢƠNG 2: HỆ THỐNG NGỮ PHÁP CHĂM CỔ QUA VĂN KHẮC BIA KÝ ........................................................................................ 21 2.1. Các từ loại trong Chăm cổ .............................................................. 21 2.1.1. Danh từ ............................................................................................ 22 2.1.2. Đại từ .............................................................................................. 29 2.1.3. Số từ ................................................................................................ 33 1
6. 2.1.4. Động từ ........................................................................................... 36 2.1.5. Tính từ ............................................................................................. 42 2.1.6. Tiểu từ ............................................................................................. 44 2.1.7. Tiểu kết............................................................................................ 47 2.2. Trật tự cấu tạo câu ........................................................................... 48 2.2.1. Câu Ďơn ........................................................................................... 48 2.2.2. Câu phức ......................................................................................... 52 CHƢƠNG 3: PHÂN TÍCH NHỮNG VĂN KHẮC CỤ THỂ ............. 55 3.1. Bia ký C.43 Drang Lai ..................................................................... 55 3.2. Bia ký C.30 B1 Rầm cửa hƣớng Nam của đền thờ chính trong quần thể tháp Chăm Po Nagar .............................................................. 62 3.3. Bia ký C.30 B2 Rầm cửa hƣớng Nam của đền thờ chính trong quần thể tháp Chăm Po Nagar .............................................................. 67 3.4. Tiểu kết .............................................................................................. 70 KẾT LUẬN .............................................................................................. 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 75 PHỤ LỤC ................................................................................................. 80 2
7. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Vương quốc Chăm-pa, còn Ďược gọi là Lâm-ấp (林邑), Hoàn Vương (環王) hoặc Chiêm Thành (占城; Campapūra 占婆補羅)(Trong thư tịch cổ Trung Quốc, Chăm-pa 占婆 Ďược gọi là Lâm Ấp 林邑. Sau thời Nguyên Hòa 元和 Ďời Đường, lại chép là Hoàn Vương 環王; thời Ngũ Đại 五代 chuyển thành Chiêm Thành 占城. Theo Đường Thư 唐書 (945 sau CN), ―Hoàn Vương diệc danh Chiếm Bà 環王亦名占婆‖ (Hoàn Vương cũng Ďược gọi là Chăm-pa); theo Tây Vực Ký 西域記 (646 sau CN) lại ghi là ―Ma-ha Chiêm Ba 摩訶瞻波‖; theo Nam Hải Ký Quy Nội Pháp Truyện南海寄歸內法傳 (689 sau CN) của pháp sư Nghĩa Tĩnh 義淨法師 lại có ―Chiếm Ba 占波‖), là một trong những quốc gia có vai trò quan trọng trong tiến trình lịch sử Đông Nam Á. Lãnh thổ của Vương quốc Chăm-pa về phía bắc giáp với dãy Hoành Sơn Quan, về phía nam Ďi Ďến sông Đồng Nai. Trung Quốc và Vương quốc Chăm-pa có quan hệ bang giao từ lâu: thời Hán, có người tên Khu Liên (區連) quê Tượng Lâm (象林 nay thuộc huyện Duy Xuyên 濰川, tỉnh Quảng Nam) giết huyện lệnh mà tự lập làm vua, dựng nước Chăm-pa; sau thời Đường và Tống, Chăm-pa thường sai sứ giả qua Ďường biển Ďến Trung Hoa triều cống. Đến thời Minh, triều Ďình thành lập Đề Đốc Tứ Di Quán (提督四夷館), chuyên phụ trách phiên dịch thư hàm từ các nước bang giao. Tiếng Chăm không có Quán dịch riêng, văn thư từ Chăm-pa mang Ďến do Hồi Hồi 3
8. Quán (回回館) dịch giúp. Trong sách Quỳnh Châu Phủ Chí (瓊州府志; 1617 sau CN) ghi rằng từng có người Nhai Châu tên Bồ Thịnh (蒲盛) làm quan Thông Sự Chiêm Thành (占城通事) trong triều Ďình: “Bồ Thịnh, dĩ hiểu Chiêm Thành phiên tự, thụ Hồng Lư Tư Tân Thự Tự Ban (蒲盛，以曉占城番字，授鴻臚司賓署序班)‖ (Dịch: Bồ Thịnh, vì hiểu chữ Chiêm Thành, trao cho quan chức Hồng Lư Tư Tân Thự Tự Ban). Năm 1471, quân Ďội người Kinh chiếm lấy Ďô thành Chăm-pa, nước Chiêm Thành diệt vong trong dòng sông lịch sử. Hiện nay trong phạm vi thế giới, Ďa số học giả chủ yếu quan tâm Ďến vấn Ďề lịch sử Chăm-pa, ít người bàn về vấn Ďề Chăm ngữ. Nhưng Ďiều này không thể phủ nhận tính quan trọng của việc nghiên cứu Chăm ngữ. Chăm ngữ là một ngôn ngữ chiếm vị trí rất quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử và ngôn ngữ các dân tộc của cả khu vực nói chung và Việt Nam nói riêng. Việt Nam là một quốc gia chịu sự ảnh hưởng văn hóa ngoại lai rất mạnh từ hai phía: phía Bắc là văn hóa Trung Hoa, phía Nam là văn hóa Ấn Độ; vậy văn hóa từ Ấn Độ Ďã ảnh hưởng Ďến Việt Nam như thế nào? Có biểu hiện về mặt văn hóa như thế nào? Nếu muốn làm rõ những vấn Ďề có liên quan Ďến sự tiếp xúc văn hóa Ďó, hoặc là lịch sử của Vương quốc Chăm, hoặc chính là những vấn Ďề trực tiếp liên quan Ďến ngôn ngữ Chăm, thì chúng ta không thể bỏ qua quá trình nghiên cứu Chăm ngữ, trong Ďó có tiếng Chăm cổ là một bộ phận. 4
9. 2. Mục đích nghiên cứu Tìm hiểu quy tắc nội tại và quy tắc biến Ďổi của hệ thống ngữ pháp Chăm cổ, dựa vào tài liệu văn khắc bia ký, thông qua giải Ďọc các văn tự trên Ďó, quy nạp, phân tích, truy nguồn, so sánh các hiện tượng ngữ pháp Ďó. Xác Ďịnh khái niệm hệ thống ngữ pháp Chăm-Phạn hỗn hợp (Hybrid Sanskrit-Chamic grammatical system). 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để Ďạt Ďược mục tiêu trên, các nhiệm vụ nghiên cứu Ďược Ďặt ra như sau: -Xác lập khái niệm và lý luận tiền Ďề bào gồm: giới thiệu quá trình phát triển của tiếng Chăm, từ PAn (Proto-Austronesian) Ďến PMP (Proto- Malayo-Polynesian), rồi Ďến PC (Proto-Chamic), Chăm cổ (Old Cham), cuối cùng Ďến tiếng Chăm hiện Ďại. -Trình bày các hiện tượng ngữ pháp Chăm cổ qua các bia ký cụ thể. Hiện nay vẫn chưa có công trình nào Ďó chuyên bàn về hệ thống ngữ pháp Chăm cổ Ďược khắc trên bia Ďá, nhất là về những khái niệm cơ bản nhất: hệ thống ngữ pháp Chăm cổ gồm những yếu tố nào, mỗi một từ loại trong hệ thống Ďược thể hiện qua hình thức như thế nào? Có quy luật biến hình như thế nào? Vì vậy, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn này sẽ tập trung vào những vấn Ďề trên, căn cứ vào những bia ký Ďã Ďược sưu tập trong tay, trình bày rõ những vấn Ďề Ďã Ďược nêu trên. 5
10. 4. Đối tƣơng và phạm vi nghiên cứu. -Đối tượng nghiên cứu: hệ thống ngữ pháp Chăm cổ (hạn Ďịnh trong một số bia ký cụ thể). -Phạm vi nghiêm cứu: trong phạm vi văn khắc bia ký Ďược bảo tồn tại Bảo tàng Ďiêu khắc Chăm Đà Nẵng, Việt Nam và một số văn khắc Ďược lưu trữ tại học viện Viễn Đông, Pháp. Về nội dung nghiên cứu, luận văn này còn sẽ bàn Ďến cả hệ thống chữ viết và hệ thống ngữ âm của Chăm cổ. Hạt nhân của luận văn là hệ thống ngữ pháp Chăm cổ, vấn Ďề này chúng tôi cũng sẽ thảo luận kỹ hơn: bao gồm phân loại các loại từ cũng như Ďặc Ďiểm của mỗi một tiểu loại trong Chăm cổ; trật tự cấu tạo câu. Cuối cùng, luận văn này sẽ thông qua giải thích một số văn khắc bia ký cụ thể Ďể chứng minh sự tồn tại và tính hợp lý của hệ thống ngữ pháp Chăm Phạn hỗn hợp. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để nghiên cứu rõ các vấn Ďề Ďã Ďược nêu ra ở phần trên, chúng tôi sẽ áp dụng những phương pháp nghiên cứu khoa học như sau trong quá trình nghiên cứu: -Phương pháp miêu tả phân tích và tổng hợp. Miêu tả phân tích là nghiên cứu các tài liệu, lý luận khác nhau bằng cách miêu tả và phân tích chúng thành từng bộ phận Ďể tìm hiểu sâu sắc về Ďối tượng. Tổng hợp là liên kết từng mặt, từng bộ phận thông tin Ďã Ďược phân tích tạo ra một hệ thông lý thuyết mới Ďầy Ďủ và sâu sắc về Ďối tượng. 6