Luận văn Biểu hiện stress của cha mẹ có con tự kỷ

Nội dung tài liệu: Luận văn Biểu hiện stress của cha mẹ có con tự kỷ

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngô Trần Thanh Tâm BIỂU HIỆN STRESS CỦA CHA MẸ CÓ CON TỰ KỶ LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngô Trần Thanh Tâm BIỂU HIỆN STRESS CỦA CHA MẸ CÓ CON TỰ KỶ Chuyên ngành : Tâm lý học Mã số : 8310401 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ TỨ Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu do chính bản thân tác giả thực hiện. Các số liệu và kết quả nghiên cứu là trung thực. Đề tài chưa từng được công bố dưới mọi hình thức. Thành phố Hồ Chí Minh, Ngày 25 tháng 09 năm 2018. Tác giả Ngô Trần Thanh Tâm
4. LỜI CẢM ƠN Tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến: PGS.TS. Nguyễn Thị Tứ, Cô đã tận tình hướng dẫn, cung cấp những ý kiến quý báu và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình thực hiện cho đến khi hoàn thành luận văn này. Các Thầy Cô tham gia giảng dạy lớp Cao học Tâm lý học khóa 27 (2016 -2018) tại trường Đại học Sư phạm TPHCM, nhờ sự nhiệt tình giảng dạy của Thầy Cô mà tôi có được những kiến thức chuyên môn và kỹ năng nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này. Các Thầy Cô trong hội đồng bảo vệ đề cương đã đóng góp những ý kiến định hướng nghiên cứu cho tôi trong đề tài này. Các cán bộ, nhân viên công tác tại phòng Sau đại học đã hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập tại Trường. Các anh chị trong Mạng lưới Tự kỷ Việt Nam (VAN), những anh chị có con tự kỷ đã mở lòng chia sẻ, nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp nhiều thông tin, kinh nghiệm cụ thể để tôi có thể có được những số liệu chính xác và thực tế nhất trong quá trình khảo sát. Các anh chị bác sỹ, nhân viên tại Bệnh viện Nhi đồng 1 và 2 đã có những góp ý, lời khuyên quý giá cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Các bạn học viên lớp Cao học Tâm lý học khóa 27 đã giúp đỡ và đồng hành với tôi trong quá trình học và làm luận văn. Đặc biệt xin tri ân gia đình anh chị Vũ Lan và bé Thiên Thần, nguồn động lực vô cùng to lớn để tôi thực hiện và hoàn thành luận văn này. Ngô Trần Thanh Tâm
5. MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ cái viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các sơ đồ MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỂU HIỆN STRESS CỦA CHA MẸ CÓ CON TỰ KỶ ................................................................................ 6 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu về biểu hiện stress của cha mẹ có con tự kỷ .. 6 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .............................................................. 6 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước. ............................................................ 13 1.2. Cơ sở lý luận về biểu hiện stress của cha mẹ có con tự kỷ ...................... 18 1.2.1. Các khái niệm công cụ của đề tài ...................................................... 18 1.2.2. Biểu hiện stress của cha mẹ có con tự kỷ .......................................... 28 1.2.3. Những tác nhân gây stress cho cha mẹ có con tự kỷ. ........................ 40 1.2.4. Cách ứng phó với stress của cha mẹ có con tự kỷ ............................. 47 1.2.5. Nhu cầu về sự hỗ trợ xã hội của cha mẹ có con tự kỷ ....................... 51 Tiểu kết Chương 1 .............................................................................................. 55 Chương 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG BIỂU HIỆN STRESS CỦA CHA MẸ CÓ CON TỰ KỶ ................................................ 56 2.1. Tổ chức và phương pháp nghiên cứu ....................................................... 56 2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng ................................................................. 62 2.2.1. Thực trạng các biểu hiện stress của cha mẹ có con tự kỷ .................. 62 2.2.2. Thực trạng các tác nhân gây stress của cha mẹ có con tự kỷ ............ 88 2.2.3. Thực trạng cách ứng phó với stress của cha mẹ có con tự kỷ ........... 98 2.2.4. Thực trạng nhu cầu về sự hỗ trợ xã hội của cha mẹ có con tự kỷ ... 103 2.2.5. Biểu hiện stress của cha mẹ có con tự kỷ qua nghiên cứu trường hợp điển hình .......................................................................................... 106 2.3. Một số biện pháp giảm stress cho cha mẹ có con tự kỷ ......................... 112
6. 2.3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp ................................................................... 112 2.3.2. Một số biện pháp giảm stress cho cha mẹ có con tự kỷ. ................. 113 2.3.3. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ................ 117 Tiểu kết Chương 2 ............................................................................................ 124 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 126 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 131 PHỤ LỤC
7. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ĐLC : Độ lệch chuẩn ĐTB : Điểm trung bình SL : Số lượng % : Phần trăm Mức ý nghĩa với hệ số tin cậy 95%, Sig : α=0.05 RTX : Rất thường xuyên TX : Thường xuyên TT : Thỉnh thoảng HK : Hiếm khi KBG : Không bao giờ RAH : Rất ảnh hưởng AHN : Ảnh hưởng nhiều AH : Ảnh hưởng IAH : Ít ảnh hưởng KAH : Không ảnh hưởng RCT : Rất cần thiết CT : Cần thiết KCT : Không cần thiết
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đặc điểm mẫu khách thể nghiên cứu .......................................... 56 Bảng 2.2. Bảng thông tin của trẻ ................................................................. 57 Bảng 2.3. Mức độ biểu hiện stress của cha mẹ có con tự kỷ ...................... 62 Bảng 2.4. Biểu hiện stress của cha mẹ về mặt cảm xúc .............................. 63 Bảng 2.5. Biểu hiện stress của cha mẹ về mặt nhận thức ........................... 65 Bảng 2.6. Biểu hiện stress của cha mẹ về mặt hành vi ............................... 68 Bảng 2.7. Biểu hiện stress của cha mẹ về mặt thể lý .................................. 70 Bảng 2.8. Biểu hiện stress của cha mẹ theo giới tính của cha mẹ ............... 72 Bảng 2.9. Biểu hiện stress của cha mẹ theo độ tuổi của cha mẹ. ................ 74 Bảng 2.10. Biểu hiện stress của cha mẹ theo th trạng hôn nhân ................... 76 Bảng 2.11. Biểu hiện stress của cha mẹ theo điều kiện kinh tế .................... 78 Bảng 2.12. Biểu hiện stress của cha mẹ theo trình độ học vấn ..................... 80 Bảng 2.13. Biểu hiện stress của cha mẹ theo độ tuổi của trẻ ........................ 83 Bảng 2.14. Biểu hiện stress của cha mẹ theo giới tính của trẻ ...................... 85 Bảng 2.15. Biểu hiện stress của cha mẹ theo độ tuổi chẩn đoán tự kỷ của trẻ ................................................................................................ 86 Bảng 2.16. Các tác nhân gây stress cho cha mẹ có con tự kỷ ....................... 89 Bảng 2.17. Tác nhân gây stress liên quan đến đặc điểm của trẻ ................... 90 Bảng 2.18. Tác nhân gây stress liên quan đến vấn đề của cha mẹ ................ 93 Bảng 2.19. Tác nhân gây stress liên quan đến môi trường bên ngoài ........... 96 Bảng 2.20. Cách ứng phó stress tích cực ...................................................... 98 Bảng 2.21. Cách ứng phó stress tiêu cực .................................................... 102 Bảng 2.22. Nhu cầu về hỗ trợ xã hội của cha mẹ có con tự kỷ ................... 103 Bảng 2.23. Tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................... 117 Bảng 2.24. Nhóm biện pháp Giáo dục - tâm lý ........................................... 118 Bảng 2.25. Nhóm biện pháp Xây dựng các điều kiện hỗ trợ ...................... 120 Bảng 2.26. Nhóm biện pháp Chính sách xã hội .......................................... 122
9. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Mô hình stress của cha mẹ có con tự kỷ Bluth (2013) ............. 25 Sơ đồ 2.2. Mô hình stress của gia đình có con khuyết tật phát triển Perry (2004) ....................................................................................... 40
10. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tự kỷ theo định nghĩa trong chuyên trang tự kỷ của Liên Hiệp Quốc là một khuyết tật phát triển suốt đời do rối loạn của hệ thần kinh gây ảnh hưởng tới hoạt động của não bộ. Tùy theo mức độ của sự rối loạn tự kỷ mà mức độ ảnh hưởng có thể dao động từ nhẹ đến nặng nhưng nhìn chung chất lượng sống, khả năng lao động, tương tác xã hội của người mắc chứng tự kỷ suy giảm đáng kể, chi phí can thiệp tốn kém và kéo dài. Trong Sổ tay chẩn đoán và phân loại các rối loạn tâm thần – Ấn bản lần thứ 5 (DSM V), do hiệp hội tâm thần học Mỹ (APA) xuất bản vào năm 2013 có đưa ra ba bậc thang hỗ trợ phản ánh mức độ ảnh hưởng của rối loạn tự kỷ đến trẻ bao gồm mức độ 1 (nhẹ nhất) cần được hỗ trợ thường xuyên, mức độ 2 (nghiêm trọng) cần được hỗ trợ tích cực, mức độ 3 (nghiêm trọng nhất) cần được hỗ trợ tối đa (Trần Văn Công, 2014). Ở mức độ nào trẻ cũng cần đến sự hỗ trợ thường xuyên của người khác, điều này gây ảnh hưởng không ít đến gia đình của trẻ. Trong gia đình có trẻ tự kỷ, có thể nói người chịu ảnh hưởng nhiều nhất, trực tiếp nhất là cha mẹ của trẻ. Trong bài viết “Stress gia tăng nơi cha mẹ có con tự kỷ” của tác giả Madison Park, hãng thông tấn CNN vào tháng 7 năm 2010, có đề cập đến trường hợp một người mẹ đã gọi điện đến tổng đài 911 và thông báo rằng cô đã bóp cổ hai đứa con của mình đến chết với lý do là “Chúng bị tự kỷ”, “Cả hai đều bị tự kỷ, tôi không muốn con mình như vậy”, “Tôi muốn con tôi bình thường”. Đoạn băng thu lại cuộc đối thoại của người mẹ đau khổ này với nhân viên tổng đài 911 cho thấy sự hoảng loạn, căng thẳng quá mức nơi người mẹ dẫn đến một hậu quả vô cùng nghiêm trọng (Park, 2010). Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu cho thấy cha mẹ có con tự kỷ có mức độ stress cao hơn những cha mẹ có con ở dạng khuyết tật khác và những