Luận văn Biểu hiện lo âu của thân nhân bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối ở khoa chăm sóc giảm nhẹ Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung tài liệu: Luận văn Biểu hiện lo âu của thân nhân bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối ở khoa chăm sóc giảm nhẹ Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH KHOA TÂM LÝ HỌC TRẦN NGUYỄN MINH CHÂU KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP BIỂU HIỆN LO ÂU CỦA THÂN NHÂN BỆNH NHÂN UNG THƯ GIAI ĐOẠN CUỐI Ở KHOA CHĂM SÓC GIẢM NHẸ BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Tâm lý học Niên học: 2018 - 2019
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH KHOA TÂM LÝ HỌC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP BIỂU HIỆN LO ÂU CỦA THÂN NHÂN BỆNH NHÂN UNG THƯ GIAI ĐOẠN CUỐI Ở KHOA CHĂM SÓC GIẢM NHẸ BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Giảng viên hướng dẫn: Ths. Đoàn Bắc Việt Trân Sinh viên thực hiện: Trần Nguyễn Minh Châu Niên học: 2018 - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan khóa luận này là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu được trình bày trong khóa luận này trung thực và chưa từng được công bố dưới bất kì hình thức nào. Người thực hiện khóa luận Trần Nguyễn Minh Châu i
4. LỜI CẢM ƠN Dưới đây là lời cảm ơn chân thành của tôi dành cho những người đã đồng hành cùng tôi trong suốt quá trình tôi thực hiện khóa luận. Em xin cảm ơn Ths. Đoàn Bắc Việt Trân đã nhận lời hướng dẫn và đồng hành cùng em trong quá trình làm khóa luận. Cô đã giúp em tự lập hơn, biết bình tĩnh giải quyết vấn đề, cho em có cơ hội để phát triển bản thân và động viên em mỗi khi gặp khó khăn. Em cảm ơn quý Thầy Cô tại khoa Tâm lý học đã giảng dạy em suốt 4 năm Đại học. Trong 4 năm học tại Khoa, em đã được nhận được rất nhiều những kiến thức và tình cảm mà các Thầy Cô dành cho. Đây là những điều quý giá đối với em. Xin gửi lời cảm ơn đến Phòng Khoa học & Đào tạo Bệnh viện Đại học Y Dược, Trưởng Khoa Lão – Chăm sóc giảm nhẹ TS.BS Thân Hà Ngọc Thể vì cô đã quan tâm, cho con cơ hội để học tập, đồng ý cho con được thực hiện nghiên cứu trong Khoa Lão – Chăm sóc giảm nhẹ Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM. Em cũng xin được cảm ơn đến tập thể các Y – Bác sĩ tại khoa Lão – Chăm sóc giảm nhẹ đã hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình thực hiện khảo sát tại Khoa. Đặc biệt là Ths.BS Lê Đại Dương và BS Đỗ Hữu Thành đã cho phép em có cơ hội được tiếp xúc, phỏng vấn những thân nhân và bệnh nhân mà các bác sĩ đang trực tiếp điều trị tại Khoa. Đây chính là những bài học và trải nghiệm đáng quý đối với em. Con cảm ơn ba mẹ và gia đình đã luôn ở bên cạnh ủng hộ, động viên con, tạo thêm động lực và sức mạnh cho con trong suốt quá trình làm khóa luận cho đến khi hoàn thành. Cảm ơn các anh chị, các bạn đã động viên, giúp đỡ, chỉ dẫn và chia sẻ kinh nghiệm cho em. Sự quan tâm của mọi người chính là niềm vui và là nguồn năng lượng để em vượt qua khi gặp khó khăn. ii
5. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn đến tất cả những thân nhân và bệnh nhân đã đồng ý tham gia vào nghiên cứu. Cảm ơn quý vị đã mở lòng và chia sẻ với tôi. Những chia sẻ, những câu chuyện của quý vị là những món quà vô giá mà tôi nhận được trong quá trình làm nghiên cứu. Tuy thời gian tiếp xúc ngắn ngủi nhưng đối với tôi, quý vị là những người “bạn”, những người “thầy” đã dạy cho tôi những bài học thật đặc biệt, đầy ý nghĩa, những bài học này sẽ đồng hành và giúp ích rất nhiều cho công việc sau này của tôi. Với tất cả tình cảm và lòng biết ơn của mình, tôi xin được gửi lời chúc bình an dành cho quý vị. iii
6. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BN Bệnh nhân Dưới THPT Dưới Trung học phổ thông ĐH Đại học ĐTB Điểm trung bình K Bệnh ung thư Sau ĐH Sau đại học THPT Trung học phổ thông TNBN Thân nhân bệnh nhân TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh iv
7. DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng Stt Tên Trang 1 Bảng 1.2.4 Phân biệt lo âu bình thường và lo âu bệnh lý 18 2 Bảng 2.1.1 Bảng giải thích chỉ số lo âu 28 3 Bảng 2.1.2. Đặc điểm của TNBN ung thư giai đoạn cuối 29 4 Bảng 2.2.1. Mức độ lo âu của TNBN ung thư giai đoạn cuối 30 5 Bảng 2.2.2 Biểu hiện lo âu của TNBN ung thư giai đoạn cuối 33 6 Bảng 2.2.3.1 Điểm trung bình mức độ lo âu với yếu tố giới tính 35 7 Bảng 2.2.3.2 Điểm trung bình mức độ lo âu với yếu tố tuổi 37 8 Bảng 2.2.3.3 Điểm trung bình mức độ lo âu với yếu tố công việc 39 9 Bảng 2.2.3.4 Điểm trung bình mức độ lo âu với yếu tố tôn giáo 40 10 Bảng 2.2.3.5 Điểm trung bình mức độ lo âu với yếu tố thu nhập 42 Bảng 2.2.3.6 Điểm trung bình mức độ lo âu với yếu tố trình độ học 11 43 vấn Biểu đồ Stt Tên Trang 1 Biểu đồ 2.2.1. Tỉ lệ lo âu của TNBN ung thư giai đoạn cuối 31 2 Biểu đồ 2.2.2. Tỉ lệ các biểu hiện lo âu TNBN ung thư giai đoạn cuối 33 3 Biểu đồ 2.2.3.1. Tỉ lệ lo âu với yếu tố giới tính 36 4 Biểu đồ 2.2.3.2. Tỉ lệ lo âu với yếu tố tuổi 38 5 Biểu đồ 2.2.3.3. Tỉ lệ lo âu với yếu tố tôn giáo 40 6 Biểu đồ 2.2.3.4. Tỉ lệ lo âu với yếu tố công việc 39 7 Biểu đồ 2.2.3.5. Tỉ lệ lo âu với yếu tố thu nhập 42 8 Biều đồ 2.2.3.6. Tỉ lệ lo âu với yếu tố trình độ học vấn 44 v
8. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... I LỜI CẢM ƠN.................................................................................................... II DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ........................................... IV DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................... V MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 2 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỂU HIỆN LO ÂU CỦA THÂN NHÂN BỆNH NHÂN UNG THƯ GIAI ĐOẠN CUỐI ................................................. 6 Lịch sử nghiên cứu: ............................................................................................ 6 Biểu hiện lo âu của thân nhân bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối .................... 12 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ................................................................................... 24 CHƯƠNG 2 BIỂU HIỆN LO ÂU CỦA THÂN NHÂN BỆNH NHÂN UNG THƯ GIAI ĐOẠN CUỐI Ở KHOA LÃO – CHĂM SÓC GIẢM NHẸ BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH1 .......................... 25 Tổ chức nghiên cứu và đạo đức nghiên cứu ..................................................... 25 Kết quả nghiên cứu ........................................................................................... 30 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ................................................................................... 53 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 55 Kết luận ............................................................................................................ 55 Kiến nghị .......................................................................................................... 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 60 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 69 1
9. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) (2018), ung thư là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 2 trên thế giới với 9,6 triệu ca tử vong trong năm 2018. Tạp chí Y học dự phòng (2013) báo cáo tình hình ung thư ở Việt Nam vào năm 2012 là khoảng 110.000 trường hợp ung thư mới và trên 73% số này tử vong, một trong những tỷ lệ cao nhất thế giới. Ước tính tỷ lệ mắc bệnh ung thư tại TP.HCM sẽ tăng 5,4% mỗi năm. Ít nhất 80% ung thư ở nam giới và 60% ở nữ giới hiện đang ở giai đoạn nặng không chữa trị được. Tỷ lệ mắc/tử vong ở nam giới Việt Nam là 0,79 và ở nữ giới là 0,68. Ung thư không chỉ gây ra những hậu quả nghiêm trọng trực tiếp lên cơ thể và tinh thần của bệnh nhân mà nó cũng chính là nguyên nhân gây đau khổ nặng nề cho gia đình, người thân của bệnh nhân. Nhưng trong thực tế có thể thấy phần lớn sự quan tâm chỉ được dành cho các bệnh nhân, họ được đặt lên ưu tiên hàng đầu, đó cũng là một điều dễ hiểu. Tuy nhiên, một bộ phận khác cũng rất cần đến sự quan tâm, hỗ trợ, đó chính là thân nhân bệnh nhân mà cụ thể hơn là người chăm sóc cho bệnh nhân. Theo Bevans, việc chăm sóc là trải nghiệm gây căng thẳng mãn tính và những người chăm sóc thường gặp phải những ảnh hưởng tiêu cực về tâm lý, hành vi và sinh lý đối với cuộc sống và sức khỏe hàng ngày của họ. (Bevans, 2012) Quan tâm, cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân ung thư cũng như gia đình họ là một hoạt động đang được thực hiện trên thế giới thông qua mô hình Chăm sóc giảm nhẹ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (2018) thì chăm sóc giảm nhẹ là hoạt động nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh và gia đình người bệnh, những người đang đối mặt với những vấn đề liên quan tới sự ốm đau đe dọa đến tính mạng, thông qua sự ngăn ngừa và làm giảm gánh nặng họ chịu đựng bằng cách nhận biết sớm, đánh giá toàn diện và điều trị đau và các vấn đề khác, thể lực, tâm lý xã hội và tâm linh. Theo Bộ Y tế Việt Nam (2006): “Chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhân ung thư và AIDS là sự kết hợp nhiều biện pháp để làm giảm sự đau khổ và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh thông qua sự phòng ngừa, phát 2
10. hiện sớm và điều trị đau và những vấn đề tâm lý và thực thể khác, và cung cấp sự tư vấn và hỗ trợ tập trung vào những vấn đề xã hội và tâm linh mà bệnh nhân và gia đình đang phải gánh chịu.” Như vậy, chúng ta có thể thấy đối tượng của chăm sóc giảm nhẹ không chỉ có bệnh nhân mà còn bao gồm cả những người chăm sóc. Họ cũng cần sự giúp đỡ để đương đầu với tình trạng bệnh của người thân. Hiện tại ở Việt Nam, việc chăm sóc giảm nhẹ vẫn còn khá mới và tập trung chủ yếu cho đối tượng người bệnh. Đến năm 2015, chỉ có hai bệnh viện chính thức có Khoa Lão - Chăm sóc giảm nhẹ là bệnh viện Ung Bướu và bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM. Phòng khám tâm lý – Chăm sóc giảm nhẹ tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP. HCM chưa có chuyên viên tâm lý cơ hữu nào để hỗ trợ bệnh nhân điều trị nội trú. Như vậy, có thể thấy rằng việc chăm sóc về mặt tâm lý là rất thiếu sót, kể cả cho bệnh nhân ung thư. Thân nhân bệnh nhân ung thư hầu như chưa nhận được sự quan tâm, hỗ trợ cần thiết. Trong tài liệu hướng dẫn thực hành chăm sóc giảm nhẹ cơ bản và nâng cao cho bệnh nhân HIV/AIDs và ung thư ở Việt Nam của giáo sư Eric (2007), đề cập đến những vấn đề tâm lý xã hội của người bệnh ung thư cũng như của những người nhà của họ. Đó là những vấn đề gồm trầm cảm, lo âu, sợ hãi, mặc cảm, sang chấn và mất mát. Các vấn đề tâm lý được đề cập đó không chỉ tồn tại ở bệnh nhân, kết hợp cùng với những vấn đề bệnh tật thực thể gây đau đớn cho họ mà còn ảnh hưởng đến người thân của họ. Ngay cả khi bệnh nhân đã qua đời thì những vấn đề đó cũng còn ảnh hưởng, để lại những mảng kí ức đau buồn qua những lần chứng kiến những người thân yêu bị bệnh tật dày vò. Chính vì vậy, tôi quyết định thực hiện đề tài khoa học “Biểu Hiện Lo Âu Của Thân Nhân Bệnh Nhân Ung Thư Giai Đoạn Cuối Ở Khoa Chăm Sóc Giảm Nhẹ Bệnh Viện Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh”, nhằm mục đích xác định mức độ, sự biểu hiện và các yếu tố ảnh hưởng đến sự lo âu của thân nhân đang chăm sóc bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối ở Khoa Lão - Chăm sóc giảm nhẹ. Qua đó đề xuất một số kiến nghị nhằm hỗ trợ giảm thiệu sự lo âu cho họ, cũng như là giúp đỡ họ nâng cao chất lượng cuộc sống. 2. Mục đích nghiên cứu: 3