Luận văn Biến đổi lễ hội ở Lào: Từ đổi mới (1986) qua trường hợp lễ hội cầu mùa Bun Khoun khoan khao của người Phu Thai, huyện SongKhone, tỉnh Savannakhet

Nội dung tài liệu: Luận văn Biến đổi lễ hội ở Lào: Từ đổi mới (1986) qua trường hợp lễ hội cầu mùa Bun Khoun khoan khao của người Phu Thai, huyện SongKhone, tỉnh Savannakhet

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------- LOUNGFA KHANTIVONG BIẾN ĐỔI LỄ HỘI Ở LÀO: TỪ ĐỔI MỚI (1986) QUA TRƢỜNG HỢP LỄ HỘI CẦU MÙA BUN KHOUN KHOAN KHAO CỦA NGƢỜI PHU THAI, HUYỆN SONGKHONE, TỈNH SAVANNAKHET LUẬN VĂN THẠC SĨ NHÂN HỌC HÀ NỘI - NĂM 2020
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------- LOUNGFA KHANTIVONG BIẾN ĐỔI LỄ HỘI Ở LÀO: TỪ ĐỔI MỚI (1986) QUA TRƢỜNG HỢP LỄ HỘI CẦU MÙA BUN KHOUN KHOAN KHAO CỦA NGƢỜI PHU THAI, HUYỆN SONGKHONE, TỈNH SAVANNAKHET Chuyên ngành: Nhân học Mã số: 831030201 LUẬN VĂN THẠC SĨ NHÂN HỌC Chữ ký của Chủ tịch Hội đồng Ngƣời hƣớng dẫn khoa học PGS.TS NGUYỄN VĂN SỬU TS. PHAN PHƢƠNG ANH Hà Nội - 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.Cácsố liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kì một công trình nào khác. Các bảng biểu, số liệu đƣợc thu thập và phân tích dựa trên nguồn số liệu của các Cơ quan thống kê quốc gia, Chính quyền huyện Songkhone thuộc tỉnh Savannakhet, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Các nguồn tài liệu tham khảo đƣợc trích dẫn đầy đủ và trung thực. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả LOUNGFA KHANTIVONG
4. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Luận văn với đề tài Biến đổi lễ hội ở Lào: Từ đổi mới (1986) qua trường hợp lễ hội Bun Khoun khoan khao của người Phu Thai, huyện Songkhone, tỉnh Savannakhet, tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội cùng các thầy, cô giáo trong Khoa Nhân học và Phòng Đào tạo đã giúp đỡ và hỗ trợtôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Phan Phương Anh,cô đã gợi mở những ý tưởng đầu tiên của luận văn và tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôihoàn thành luận văn đúng với mục tiêu đề ra. Qua đây,tôicũng xin được gửi lời cảm ơn tới Chính quyền huyện Songkhone, tỉnh Savannakhet; các cô chú, anh chị em cũng như cộng đồng người Phu Thai đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài này tại địa phương. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả LOUNGFA KHANTIVONG
5. MỤC LỤC Trang Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục hình, bảng, biểu đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 9 Chƣơng 1: CÁC VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ..... 15 1.1. Các vấn đề lý luận ......................................................................................... 15 1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài .......................................... 15 1.1.2. Tiếp cận lý thuyết ........................................................................... 22 1.2. Địa bàn nghiên cứu ....................................................................................... 25 1.2.1. Khái quát về huyện Songkhone ...................................................... 25 1.2.2. Khái quát về dân tộc Phu Thai ...................................................... 27 Chƣơng 2: LỄ HỘI BUN KHOUN KHOAN KHAOTRƢỚC ĐỔI MỚI (1986) .............................................................................................................. 40 2.1. Một số vấn đề chung về lễ hội Bun Khoun Khoan Khao trƣớc đổi mới ...... 40 2.1.1.Lịch sử hình thành lễ hội Bun Khoun Khoan Khao ........................ 40 2.1.2.Mục đích tổ chức lễ hội .................................................................. 43 2.1.3. Thời gian tổ chức ........................................................................... 43 2.1.4. Không gian, địa điểm tổ chức ........................................................ 44 2.2. Quá trình chuẩn bị lễ hội .............................................................................. 46 2.2.1. Phân công công việc ...................................................................... 46 2.2.2. Trang phục tham gia lễ hội ............................................................ 47 2.2.3.Lễ vật dâng cúng ............................................................................. 49 2.2.4. Trang trí không gian lễ hội ............................................................ 51 2.3.Các nghi lễ chính ........................................................................................... 53 2.3.1. Lễ thỉnh thần .................................................................................. 53 2.3.2.Lễ hiến tế ......................................................................................... 54 4
6. 2.3.3. Sou kwan hay Baci – Buộc chỉ cổ tay ........................................... 56 2.4.Phần hội ......................................................................................................... 60 2.4.1. Diễn xướng dân gian ..................................................................... 60 2.4.2. Ẩm thực lễ hội ................................................................................ 62 2.5. Kiêng kị và vai trò của lễ hội Bun Khoun Khoan Khao ............................... 63 2.5.1. Kiêng kị trong lễ hội Bun Khoun Khoan Khao .............................. 63 2.5.2. Vai trò của lễ hội Khoun Khoan Khao .......................................... 65 Chƣơng 3: LỄ HỘI BUN KHOUN KHOAN KHAO ................................ 69 TỪ ĐỔI MỚI ĐẾN NAY ............................................................................. 69 3.1. Bối cảnh thay đổi của nền kinh tế ở huyện Songkhone, tỉnh Savannakhet .. 69 3.2. Lễ hội Bun Khoun Khoan Khao của ngƣời Phu Thai tại bản Nakala, huyện Songkhone, tỉnh Savannakhettừ sau đổi mới ........................................................... 71 3.2.1. Biến đổi về mục đích tổ chức lễ hội ............................................... 71 3.2.2. Biến đổi về chủ thể tổ chức lễ hội .................................................. 72 3.2.3. Biến đổi về người tham gia lễ hội .................................................. 73 3.2.4. Biến đổi về thời gian và địa điểm tổ chức ..................................... 73 3.2.5. Biến đổi về quá trình chuẩn bị lễ hội............................................. 74 3.3. Lễ hội Bun Khoun Khoan Khao của ngƣời Phu Thai ở Viêng Chăn ........... 79 3.3.1. Khái lược về cộng đồng người Phu Thai ở Viêng Chăn ............... 79 3.3.2. Lễ hội Khoun Khoan Khao của người Phu Thai ở Viêng Chăn .... 80 Chƣơng 4: NGUYÊN NHÂN, HỆ QUẢ CỦA CÁC BIẾN ĐỔI LỄ HỘI BUN KHOUN KHOAN KHAO VÀ MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH BẢO TỒN DI SẢN LỄ HỘI .............................................. 88 4.1. Nguyên nhân của những của biến đổi lễ hội Bun Khoun Khoan Khao........ 88 4.1.1. Biến đổi lễ hội do tác động của kinh tế thị trường ........................ 88 4.1.2. Biến đổi lễ hội do chính sách quản lý lễ hội .................................. 92 4.1.3. Toàn cầu hoá, du lịch lễ hội và môi trường .................................. 94 4.2. Một số khuyến nghị chính sách bảo tồn di sản lễ hội Bun Khoun Khoan Khao ................................................................................................... 95 5
7. 4.2.1. Xây dựng quy hoạch lễ hội Bun Khoun Khoan Khao .................... 96 4.2.2. Xây dựng các công trình hạ tầng giao thông, dịch vụ văn hóa tại bản Nakala ................................................................................................................ 97 4.2.3. Tăng cường thông tin, tuyên truyền và giáo dục pháp luật, đồng thời quảng bá lễ hội .................................................................................................. 97 4.2.4. Công tác hỗ trợ và an ninh lễ hội .................................................. 99 4.2.5. Nâng cao ý thức khi tham gia lễ hội truyền thống của người dân 99 KẾT LUẬN .................................................................................................. 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 104 PHỤ LỤC 2. MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ NGƢỜI PHU THAI VÀ LỄ HỘI BUN KHOUN KHOAN KHAO .................................................................... 1 6
8. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Cụm từ đầy đủ ASEA Association of Southeast Asian Nations Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CHDCND Cộng hoà Dân chủ Nhân dân GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội Nxb Nhà xuất bản USD United States dollar Đồng đô la Mỹ 7
9. DANH MỤC HÌNH, BẢNG, BIỂU ĐỒ Số TT Số hiệu Tên Hình, Bảng trang Hình 1.1 Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên của tỉnh 1 26 Songkhone Hình 1.2 Sự phân bố của ngƣời Phu Thai tại Lào và Thái 2 33 Lan 8
10. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nƣớc Cộng hòa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Lào là một quốc gia đa dân tộc. Theo thống kê năm 2018, Lào có 50 dân tộc anh em cùng chung sống với những nét văn hóa đặc trƣng tạo nên một nền văn hóa phong phú, đa dạng đậm đà bản sắc dân tộc. Trong đó, ngƣời Phu Thai là tộc ngƣời bản địa thuộc nhóm ngôn ngữ Lào – Thái có số dân đông thứ hai trong cấu trúc tộc ngƣời ở Lào, sinh sống tại miền Trung và Nam Lào, một bộ phận cƣ trú ở miền Bắc Lào mới di chuyển từ Việt Nam sang. Đời sống của ngƣời dân Phu Thai trƣớc đổi mới chủ yếu theo hình thức du canh, du cƣ. Kể từ sau khi đổi mới(năm 1986), nhà nƣớc Lào thực hiện chính sách mở cửa và đặt ra nhiều chủ trƣơng chính sách mới, trong đó có chính sách định canh định cƣ. Chính sách này đã làm cho cuộc sống của ngƣời Phu Thai có những chuyển biến lớn trên mọi lĩnh vực.Hiện nay đời sống của ngƣời Phu Thai huyện Songkhone ổn định hơn xƣa, sinh kế chủ yếu vẫn là nghề trồng lúa nƣớc, trồng cây, chăn nuôi, dệt vải... Hoạt động kinh tế của ngƣời Phu Thai đã góp phần vào việc phát triển kinh tế của huyện Songkhone cũng nhƣ kinh tế của tỉnh Savannakhet. Đối với cƣ dân nông nghiệp nói chung và ngƣời Phu Thai nói riêng, nông nghiệp là sinh kế chủ yếu của họ, do đó các nghi lễ gắn liền với sự sinh trƣởng và phát triển của cây lúa từ lúc gieo trồng tới khi thu hoạch có ý nghĩa rất quan trọng, đƣợc hình thành từ lâu đời và đƣợc thực hành trong đời sống của ngƣời dân một cách thƣờng xuyên. Ngƣời Phu Thai ngày nay vẫn duy trì thực hành lễ hội sau khi thu hoạch lúa với tên gọi Bun Khoun Khoan Khao. Đây là nghi lễ cộng đồng quan trọng nhất để cầu mong một mùa màng bội thu trong năm. Nét độc đáo của lễ hội này đã minh chứng rằng mặc dù dân tộc 9