Luận văn Bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án Hành chính tại Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội

Nội dung tài liệu: Luận văn Bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án Hành chính tại Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐỒNG MINH HOÀN BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI KHỞI KIỆN TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2021
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐỒNG MINH HOÀN BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI KHỞI KIỆN TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THỊ HOA HÀ NỘI – 2021
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả Đồng Minh Hoàn
4. LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc và chân thành nhất cho phép em gửi lời cảm ơn tới các thầy, cô Khoa Nhà nước – Pháp luật và Lý luận cơ sở, Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình dạy dỗ và tạo điều kiện giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Đặc biệt em xin gửi lời cám ơn đến Tiến sĩ Lê Thị Hoa – là người thầy trực tiếp dạy dỗ em trong quá trình học cũng như đã hướng dẫn, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Trong bài luận văn, chắc chắn không thể tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót. Em mong muốn sẽ nhận được những ý kiến đóng góp từ thầy cô và những người quan tâm đến đề tài để đề tài được hoàn thiện hơn và có ý nghĩa thiết thực áp dụng trong thực tiễn cuộc sống. Xin chân thành cảm ơn!
5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI KHỞI KIỆN TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH .................................................................................................. 8 1.1. Khái quát chung quyền của người khởi kiện trong vụ án hành chính ....... 8 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm vụ án hành chính ................................................... 8 1.1.2. Quyền của người khởi kiện trong vụ án hành chính ............................. 10 1.2. Bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính ................................................................................................................ 18 1.2.1. Khái niệm, ý nghĩa bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính ....................................................................................... 18 1.2.2. Phương thức bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính ............................................................................................. 25 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính ............................................................................. 35 1.3.1. Mức độ hoàn thiện của các quy định pháp luật tố tụng hành chính ..... 35 1.3.2. Trách nhiệm của cơ quan quản lý hành chính, cơ quan được giao quyền quản lý hành chính và người có thẩm quyền trong cơ quan quản lý hành chính ......................................................................................................................... 36 1.3.3. Năng lực và bản lĩnh của thẩm phán trong xét xử các vụ án hành chính ......................................................................................................................... 38 1.3.4. Trình độ hiểu biết pháp luật của người dân .......................................... 38 1.3.5. Hoạt động kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân .................................. 39 Chương 2. THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI KHỞI KIỆN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................... 41
6. 2.1. Khái quát về Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội ................................... 41 2.2. Thực trạng vụ án hành chính tại Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội .... 43 2.2.1. Vụ án sơ thẩm ....................................................................................... 43 2.2.2. Vụ án phúc thẩm ................................................................................... 44 2.3. Thực tiễn bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính tại Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội ........................................ 45 2.3.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 45 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 63 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI KHỞI KIỆN TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH ................................................................................................ 73 3.1. Phương hướng bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính ............................................................................................. 73 3.1.1. Bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính với chủ trương của Đảng và Nhà nước về bảo vệ quyền con người, quyền công dân................................................................................................ 74 3.1.2. Bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính với bảo đảm việc tuân thủ pháp luật, bảo vệ công lý ............................ 75 3.1.3. Bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính với các nhiệm vụ cải cách tư pháp và cải cách hành chính................... 76 3.2. Giải pháp tăng cường bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính ............................................................................. 78 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 95
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay, quyền con người, quyền công dân không chỉ là quan tâm nội bộ của mỗi quốc gia mà đã trở thành vấn đề được quốc tế hóa ngày càng sâu rộng. Một trong những chức năng quan trọng và là tiêu chí đánh giá mức độ dân chủ của một Nhà nước, đó là việc tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền công dân. Đảng và Nhà nước ta chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân thì vấn đề bảo đảm quyền công dân phải được chú trọng hàng đầu, đặc biệt là trong các quan hệ tố tụng nói chung và tố tụng hành chính nói riêng. Ở nước ta, chú trọng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân trước sự xâm phạm của quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật, thể hiện ở cơ chế khởi kiện hành chính ra Tòa án. Giá trị cơ bản, thiết yếu của việc cho phép cơ quan, tổ chức, cá nhân được quyền khởi kiện vụ án hành chính và các biện pháp bảo đảm thực hiện quyền khởi kiện thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta trong việc bảo vệ và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Hoạt động thực hiện quyền khởi kiện hành chính ra Tòa án và cơ chế bảo đảm quyền khởi kiện được thực thi trên thực tế đã và đang có tác dụng tích cực thúc đẩy tinh thần, thái độ, trách nhiệm của cơ quan nhà nước mà chủ yếu là cơ quan hành chính nhà nước trong việc tăng cường sự quan tâm, cẩn trọng hơn khi ra quyết định hành chính hoặc thực hiện hành vi hành chính. Từ đó, nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động hành pháp, xây dựng nền hành chính mạnh và trong sạch, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân. Trước yêu cầu thể chế hóa các chủ trương cải cách tư pháp của Đảng, yêu cầu cụ thể hóa các quy định tại Hiến pháp năm 2013 và để đáp ứng đòi hỏi từ thực tiễn, hệ thống pháp luật tố tụng hành chính theo thời gian đã từng bước hoàn thiện, có tính thống nhất ngày càng cao, ghi nhận và bảo đảm 1
8. quyền con người, quyền công dân bằng pháp luật và bảo đảm quyền công dân trong lĩnh vực này được thực hiện trên thực tế. Luật Tố tụng hành chính năm 2015 (có hiệu lực từ 1-7-2016) đã khắc phục những vướng mắc, bất cập của Luật Tố tụng hành chính năm 2010, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ và hoàn thiện hơn để Tòa Hành chính giải quyết các khiếu kiện hành chính hiệu quả hơn, mang lại niềm tin của nhân dân đối với Nhà nước. Thuận lợi cho người tham gia tố tụng thực hiện các quyền, nghĩa vụ của mình; đề cao trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc bảo vệ công lý, bảo vệ pháp luật, tôn trọng, bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Điều này cũng đồng nghĩa là cá nhân, tổ chức càng có nhiều điều kiện, cơ hội để bảo vệ các quyền của mình khi bị quyết định hành chính, hành vi hành chính của hệ thống hành chính nhà nước và các cơ quan khác của nhà nước xâm phạm tới. Mặc dù vậy, thực tiễn hiện nay cho thấy quyền khởi kiện vụ án hành chưa thực sự nhận được sự quan tâm đúng mức của cơ quan nhà nước và nhân dân. Mặt khác, quá trình thực hiện các quyền của người khởi kiện chưa thực sự được bảo đảm. Tình trạng vi phạm quyền của người khởi kiện vẫn còn tồn tại ở một số Tòa án các cấp. Thành phố Hà Nội với vị trí là thủ đô của cả nước, với diện tích rộng lớn, phạm vi quản lý hành chính đa dạng, phức tạp, bên cạnh đó mật độ dân cư đông đúc, trình độ dân trí không đồng đều đã dẫn đến những khác biệt so với các địa phương khác. Diện tích thành phố Hà Nội được mở rộng (sát nhập tỉnh Hà Tây cũ) dẫn đến sự đòi hỏi phải phát triển các cơ sở hạ tầng cho phù hợp với tiêu chí thành phố trực thuộc Trung ương. Cụ thể đó là sự phát triển các dự án đô thị hóa, xây dựng các cơ sở hạ tầng, đường xá . Để thực hiện được chủ trương này thì cơ quan hành chính ở địa phương phải ban hành rất nhiều các quyết định hành chính như thu hồi đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng dẫn đến phát sinh nhiều tranh chấp hành chính do những quyết định hành chính này ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của rất nhiều cá 2
9. nhân, tổ chức và hiệu quả tất yếu là yêu cầu khởi kiện vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội số lượng ngày càng tăng cao. Thời gian qua, thông qua chức năng xét xử Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã xem xét, đánh giá bản chất pháp lý của các quyết định hành chính, hành vi hành chính nhằm đưa ra phán xét về tính chất, mức độ pháp lý của vụ việc, từ đó, nhân danh nhà nước đưa ra phán quyết tương ứng với bản chất, mức độ trái hay không trái pháp luật của vụ việc là chỗ dựa của nhân dân trong bảo vệ công lý, triệt để tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Tuy nhiên, hàng năm số lượng vụ án hành chính thụ lý ngày càng cao nhưng số lượng vụ án được giải quyết lại chiếm tỉ lệ khá thấp. Chính vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp tăng cường bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết vụ án hành chính đặt ra rất cần thiết trong tình hình hiện nay. Chính vì vậy, học viên mạnh dạn lựa chọn đề tài “Bảo đảm quyền của người khởi kiện trong giải quyết các vụ án hành chính tại Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội" để làm luận văn cao học Luật Hiến pháp – Luật Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Liên quan đến tên đề tài hiện nay chưa có công trình nghiên cứu nào được công bố. Các công trình được công bố đã nghiên cứu những vấn đề có liên quan đến tên đề tài. Có thể kể đến các công trình sau: Đề tài khoa học cấp nhà nước do Uông Chu Lưu (2006), Cải cách cơ quan tư pháp, hoàn thiện hệ thống các thủ tục tư pháp, nâng cao hiệu lực xét xử của Toà án trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, Đề tài khoa học cấp nhà nước mã số KX04-06, Hà Nội [25]; Bài viết của Đỗ Minh Khôi (2009), "Dân chủ đối với việc bảo đảm quyền con người" trong cuốn Quyền con người, tiếp cận đa ngành và liên ngành khoa học xã hội, Chủ biên, Võ Khánh Vinh, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội [19]; 3
10. Bài viết của Phạm Hồng Thái, Nguyễn Thị Thu Hương (2012), "Bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong pháp luật hành chính Việt Nam (một số vấn đề có tính phương pháp luận, định hướng nghiên cứu)''[32]; Luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Việt Nam (2013), Tranh tụng trong tố tụng hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn, Luật văn thạc sĩ Luật học, Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội [26]; Luận văn thạc sĩ của Hoàng Thị Hoa Lê (2013), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội. [21]; Bài viết của Tường Duy Kiên (2016), "Cụ thể hóa các quy định mới về quyền con người trong Hiến pháp năm 2013", Tạp chí Nghiên cứu lập pháp [20]; Bài viết của Nguyễn Thị Thúy (2017), "Bảo đảm quyền con người trong Luật Tố tụng hành chính năm 2015 - một số nhận xét và kiến nghị", Nghiên cứu lập pháp, Số 9 (337), tr. 40 – 45 [66]; Bài viết của Nguyễn Thị Thủy (2017), "Bảo đảm quyền con người, quyền công dân theo pháp luật Tố tụng hành chính", Thanh tra, Số 5, tr. 26 – 28 [61]; Bài viết của Nguyễn Thị Hà (2017), "Bảo đảm nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam", tại trang 12]; Bài viết của Lê Ngọc Duy (2018), "Bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong Tố tụng hành chính theo Luật Tố tụng hành chính năm 2015", Tòa án nhân dân, Số 16, tr. 25 – 31 [62]; Bài viết của Bùi Thị Đào (2018), "Hoàn thiện Luật Tố tụng hành chính bảo đảm quyền con người, quyền công dân", Nghiên cứu lập pháp, Số 20, tr. 10 – 14 [63]; 4