Luận án Thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào hiện nay

Nội dung tài liệu: Luận án Thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào hiện nay

1. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH PHOKHAM SAYASONE thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ sö dông ng©n s¸ch nhµ n­íc ë n­íc céng hßa d©n chñ nh©n d©n lµo hiÖn nay LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HÀ NỘI - 2019
2. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH PHOKHAM SAYASONE thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ sö dông ng©n s¸ch nhµ n­íc ë n­íc céng hßa d©n chñ nh©n d©n lµo hiÖn nay LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT Mã số: 62 38 01 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN VĂN MẠNH HÀ NỘI - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Phokham Sayasone
4. MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 8 1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án 8 1.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu, giả thuyết và câu hỏi nghiên cứu 21 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ SỬ DỤNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO 26 2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước 26 2.2. Nội dung, hình thức thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước 50 2.3. Các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước 61 2.4. Thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước của một số nước và giá trị tham khảo đối với Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 65 Chương 3: CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ SỬ DỤNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO 78 3.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 78 3.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 92 Chương 4: YÊU CẦU KHÁCH QUAN, CẤP BÁCH VÀ QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ SỬ DỤNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY 121 4.1. Bảo đảm thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào là yêu cầu khách quan, cấp bách hiện nay 121 4.2. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 124 4.3. Các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay 130 KẾT LUẬN 147 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 149 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 150
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT AFTA : Khu vực Thương mại Tự do ASEAN ASEAN : Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CNXH : Chủ nghĩa xã hội CHDCND Lào : Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào Đảng NDCM Lào : Đảng Nhân dân Cách mạng Lào GDP : Tổng sản phẩm quốc nội HĐND : Hội đồng nhân dân KBNN : Kho bạc nhà nước NSNN : Ngân sách nhà nước TABMIS : Treasury and budget managemant information System (Hệ thống thông tin quản lý kho bạc và ngân sách) UBND : Ủy ban nhân dân WTO : Tổ chức Thương mại thế giới XHCN : Xã hội chủ nghĩa
6. DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1: Cơ cấu ngành kinh tế trong tổng GDP và GDP trên đầu người ở Lào 84 Bảng 3.2: Tình hình phân bổ sử dụng ngân sách nhà nước 2011 - 2017 95 Bảng 3.3: Tình hình thu, chi ngân sách nhà nước 110 DANH MỤC CÁC BIỂU Trang Biểu đồ 3.1: Tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 83 Biểu đồ 3.2: Cơ cấu kinh tế trong tổng GDP giai đoạn 2011 - 2017 85 Biểu đồ 3.3: Tổ chức thực hiện chi ngân sách nhà nước năm 2010-2015 101
7. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Phát triển kinh tế - xã hội ở mọi thời đại, đặc biệt là ở thời đại cạnh tranh trong sự phát triển kinh tế thị trường, đòi hỏi mỗi quốc gia phải xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước bằng pháp luật; trong đó việc quan trọng bậc nhất của bất cứ nhà nước nào đều phải quan tâm đến là vấn đề quản lý ngân sách nhà nước đúng pháp luật. Từ năm 1986 đến nay, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào (CHDCND Lào) đang tiến hành đường lối đổi mới toàn diện đất nước, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình phát triển đất nước luôn luôn có một câu hỏi đặt ra: phải làm thế nào để sử dụng, quản lý ngân sách nhà nước đạt hiệu quả cao nhất, tránh lãng phí, thất thoát? Nhận thức được vai trò và vị trí của ngân sách nhà nước có ảnh hưởng sâu rộng tới mọi mặt của đời sống xã hội, là công cụ để nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế, bảo đảm công bằng xã hội và là điều kiện vật chất để thực hiện chức năng của bộ máy nhà nước, ngay từ năm 1986 khi mở cửa đất nước, pháp luật về ngân sách nhà nước đã được ban hành, áp dụng rộng rãi. Đặc biệt là Luật sử dụng ngân sách nhà nước đã có tác dụng tích cực trong quá trình tiếp tục thực hiện đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước, qua đó góp phần quan trọng vào việc đảm bảo ổn định chính trị phát triển kinh tế, trật tự an toàn xã hội trên phạm vi cả nước. Theo thống kê, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm lần thứ 7 của quốc gia (từ năm 2011 đến 2015) ở nước CHDCND Lào có hàng nghìn công trình sử dụng ngân sách nhà nước. Để đảm bảo sử dụng ngân sách nhà nước ở Lào tiết kiệm, công bằng, có hiệu quả thì tất cả cơ quan nhà nước, tổ chức xã
8. 2 hội và mọi công dân đều phải nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật về ngân sách nhà nước. Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật và không ngừng tăng cường pháp chế là một trong những yêu cầu cơ bản trong hoạt động của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN). Xây dựng nhà nước pháp quyền, bảo đảm nền dân chủ xã hội chủ nghĩa sẽ không có ý nghĩa, nếu như nó mất đi tính kỷ luật pháp luật, không được thực hiện trong đời sống nhà nước và xã hội. Vì vậy, để đảm bảo pháp luật đi vào cuộc sống cần phải xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, hoàn chỉnh, chất lượng cao và áp dụng trong đời sống hiện thực của xã hội. Hệ thống pháp luật đầy đủ, ổn định là tiền đề cho việc bảo đảm thực hiện pháp luật. Cho nên, ngày nay Đảng và Nhà nước Lào đã và đang cố gắng xây dựng, củng cố cơ sở pháp lý đó. Sự nỗ lực của nhà nước CHDCND Lào trong xây dựng hệ thống pháp luật đối với ngân sách nhà nước góp phần quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước từ Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; ngày càng công khai, minh bạch, có hiệu quả. Nhà nước đã phát huy được tính chủ động, sáng tạo của các cấp chính quyền trong quản lý, điều hành ngân sách mà vẫn đảm bảo được sự quản lý tập trung thống nhất của cấp trên đối với cấp dưới; của Trung ương đối với chính quyền địa phương. Thực tiễn cho thấy, thời gian qua, hoạt động giám sát, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán việc thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước không ngừng được tăng cường, bảo đảm cho pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước đi vào cuộc sống và được tuân thủ nghiêm chỉnh. Ở CHDCND Lào đã tiến hành hàng nghìn cuộc kiểm tra đối với các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước với các quy mô lớn nhỏ khác nhau tại các đơn vị lớn nhỏ khác nhau, trên hầu khắp các lĩnh vực kể cả dự trữ quốc gia, an ninh - quốc phòng và ngân sách của Đảng. Trong kiểm toán trọng tâm là kiểm toán báo cáo quyết toán của các bộ, ngành, các tỉnh, các Tổng công ty nhà nước và các chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án đầu tư xây dựng cơ bản trọng điểm của nhà
9. 3 nước. Kết quả việc kiểm tra theo dõi sử dụng ngân sách nhà nước không chỉ giúp cho các bộ, ngành, địa phương điều chỉnh số liệu kế toán và báo cáo quyết toán, chỉ ra những sai phạm chính sách, chế độ quản lý kinh tế, tài chính, kiến nghị tăng thu, tiết kiệm chi và đưa vào quản lý qua ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ Kíp. Điều quan trọng hơn, thông qua kiểm toán bảo đảm pháp chế trong sử dụng ngân sách đúng pháp luật sẽ giúp các đơn vị khác nhau được nhìn nhận và đánh giá đúng đắn thực trạng tình hình tài chính, khắc phục được những yếu kém sơ hở trong quản lý kinh tế và sản xuất kinh doanh, cải tiến và hoàn thiện hệ thống quản lý và kiểm soát nội bộ. Từ đó, đề xuất, kiến nghị với Chính phủ, các cơ quan chức năng về những sơ hở trong công tác quản lý, những bất cập nảy sinh trong cơ chế, chính sách hiện hành để kịp thời sửa đổi, bổ sung cho phù hợp; đồng thời, sẽ góp phần đấu tranh chống các tham nhũng, lạm phát, thất thoát công quỹ và những tài sản quốc gia, xác lập trật tự, kỷ cương trong quản lý kinh tế, tài chính. Mặt khác thông qua công tác giám sát, kiểm tra, kiểm toán việc thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN) cho thấy, bên cạnh những chuyển biến tích cực trong công tác này, cũng bộc lộ không ít những yếu kém, hạn chế, khuyết điểm trong thực hiện pháp luật về sử dụng NSNN. Phổ biến là tình trạng thực hiện không đúng, không đầy đủ các quy định về sử dụng NSNN, cá biệt có những trường hợp khai gian, khai khống để bòn rút NSNN, sử dụng không hiệu quả NSNN v.v.. Những tình trạng nêu trên chủ yếu là do ý thức pháp luật còn hạn chế, trình độ non kém trong quản lý nhà nước của một bộ phận cán bộ, công chức v.v.. Bảo đảm thực hiện pháp luật về sử dụng NSNN trở thành yêu cầu khách quan, cấp bách hiện nay. Từ những phân tích nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay” để viết luận án tiến sĩ luật học, chuyên ngành Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật.
10. 4 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu của luận án Trên cơ sở phân tích, khái quát những vấn đề lý luận cơ bản trong thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào; phân tích đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách (thành tựu cũng như hạn chế) mục đích nghiên cứu của luận án là đề xuất các quan điểm, giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở Lào hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ của luận án Để thực hiện được mục đích trên, luận án cần thực hiện các nhiệm vụ sau đây: - Hệ thống hóa, phân tích, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận của việc thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước. - Phân tích những bài học trong thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở Cộng hòa Pháp và Việt Nam; từ đó, rút ra các giá trị đối với Lào trong công cuộc cải cách Luật ngân sách nhà nước để hội nhập với nền khu vực Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và kinh tế thế giới. - Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở CHDCND Lào (trên cả hai phương diện thành tựu cũng như hạn chế và nguyên nhân). - Đề xuất một số quan điểm và giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở CHDCND Lào hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận án Đối tượng nghiên cứu của luận án được xác định là các vấn đề lý luận, các quy định pháp luật hiện hành và tư liệu thực tế trong thực hiện pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước ở CHDCND Lào giai đoạn hiện nay.