Luận án Quản lý nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong Trường Đại học kinh tế Công lập ở Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận án Quản lý nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong Trường Đại học kinh tế Công lập ở Việt Nam

1. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH PHẠM THỊ MAI LIÊN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC NHẰM PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ HÀ NỘI - 2019
2. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH PHẠM THỊ MAI LIÊN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC NHẰM PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 62 34 04 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS VÕ VĂN ĐỨC HÀ NỘI - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Phạm Thị Mai Liên
4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ................................... 5 1.1. Tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến đề tài ............. 5 1.2. Những kết quả chủ yếu của công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu ................ 18 Chƣơng 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC NHẰM PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM ........................... 22 2.1. Những vấn đề chung giáo dục đại học và phát triển đội ngũ giảng viên cho giáo dục đại học ......................................................................... 22 2.2. Quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học kinh tế công lập ở Việt Nam ............................................ 37 2.3. Kinh nghiệm nước ngoài về quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên ở một số nước trên thế giới ............................................ 64 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC NHẰM PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM ......................................................................... 78 3.1. Khái quát quá trình phát triển và đổi mới quản lý Nhà nước về giáo dục đại học ....................................................................................... 78 3.2. Hiện trạng đội ngũ giảng viên đại học kinh tế công lập trong những năm qua ......................................................................................... 80 3.3. Phân tích thực trạng quản lý Nhà nước và phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học kinh tế công lập từ năm 2014 đến nay ........... 90 3.4. Đánh giá chung thực trạng quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học kinh tế công lập ..................................... 125 Chƣơng 4. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC NHẰM PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM ........... 135 4.1. Phương hướng đổi mới quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học kinh tế công lập ở Việt Nam ................ 135 4.2. Một số giải pháp chủ yếu quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường đại học kinh tế công lập ở Việt Nam ............. 144 4.3. Các điều kiện thực hiện quản lý Nhà nước và kiến nghị ........................ 159 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 164 CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ................................................................................ 159 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 167 PHỤ LỤC
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CLC : Chất lượng cao ĐH : Đại học ĐHCL : Đại học công lập ĐNGV : Đội ngũ giảng viên ĐTBD : Đào tạo bồi dưỡng GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GDĐH : Giáo dục đại học GS : Giáo sư GV : Giảng viên GVĐH : Giảng viên đại học KH-CN : Khoa học công nghệ NCKH : Nghiên cứu khoa học NNL : Nguồn nhân lực NSNN : Ngân sách nhà nước PGS : Phó giáo sư QLNN : Quản lý nhà nước SV : Sinh viên
6. 1 MỞ ĐẦU Đảng và Nhà nước đã chỉ rõ cần phải đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt, bởi: "Lực lượng sản xuất đặc biệt" đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục đại học, nhân tố quyết định chất lượng và hiệu quả giáo dục. Trong thời gian qua, để đổi mới toàn diện giáo dục đại học Việt Nam với mục tiêu tạo được sự chuyển biến cơ bản về chất lượng, hiệu quả và quy mô, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, hội nhập quốc tế và nhu cầu học tập của nhân dân,nhiều quan điểm chủ trương đường lối Đảng và Chính phủ đã đưa ra các giải pháp đổi mới, tạo tiền đề cho các trường đại học đổi mới nội dung, phương pháp và quy trình đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ giảng viên, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, tăng cường hoạt động nghiên cứu khoa học. Một trong những nội dung quan trọng trong đổi mới giáo dục đại học là tăng quyền tự chủ của Nhà trường trong các lãnh vực: nhân lực, tài chính, đào tạo, nghiên cứu và hợp tác quốc tế, và đây chính là tiền đề quan trọng để các trường đại học xây dựng và phát triển theo xu hướng hội nhập và từng bước đạt chuẩn quốc tế. Hơn ba mươi năm thực hiện đường lối đổi mới, giáo dục đại học nước ta đã góp phần quan trọng vào công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng về quy mô và sự đa dạng hoá của hệ thống giáo dục đại học đặt ra nhiều thách thức mới, đặc biệt trong đó quản lý Nhà nước đối với nguồn nhân lực nói chung và đội ngũ giảng viên đại học kinh tế nói riêng đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá trong quá trình hội nhập phát triển kinh tế thị trường. Ở nước ta xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao luôn được coi là một trong ba khâu đột phá trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện
7. 2 đại hoá và từng bước tiếp cận tới nền kinh tế tri thức. Trong đó, không thể thiếu được nguồn nhân lực chất lượng cao trong các trường đại học, bởi vì chính họ là người đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực cao cho toàn bộ quá trình phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Thời gian qua, cùng với quá trình phát triển, nhân lực đại học, chất lượng đội ngũ giảng viên đại học trong các trường đại học đã được nâng cao cả về số lượng và chất lượng, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của đổi mới và phát triển đào tạo, có nhiều nguyên nhân dẫn đến yếu kém, nhưng trong đó có một nguyên nhân hết sức cơ bản đó là khâu quản lý. Quản lý và phát triển NNL là đề tài đã được nghiên cứu. Tuy nhiên, trong lĩnh vực giáo dục ĐH tại các trường Công lập thì chưa nhiều, nhất là trong giai đoạn hiện nay, vì thế Nghiên cứu sinh chọn chuyên đề: "Quản lý nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học kinh tế công lập ở Việt Nam" làm luận án Tiến sĩ Kinh tế, chuyên ngành Quản lý kinh tế. 2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án - Mục đích: Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên ĐHKT công lập, phân tích thực trạng, đề xuất các giải pháp quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên. - Nhiệm vụ: + Nghiên cứu và hệ thống hoá về quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên và giảng viên đại học kinh tế các trường công lập. + Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý Nhà nước đối với sự phát triển đội ngũ giảng viên kinh tế các trường ĐH công lập Việt Nam, rút ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân. + Đề xuất giải pháp quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên ĐHKT trong thời gian tới.
8. 3 3. Phạm vi nghiên cứu - Trong những năm đổi mới, do nhu cầu của thị trường lao động nên số lượng người học tăng cao. Chính vì vậy, không chỉ các trường ĐH chuyên về đào tạo cử nhân kinh tế tăng nhanh mà còn các trường ĐH khác hầu như đều có Khoa Kinh tế chuyên ngành về lĩnh vực kỹ thuật hay môi trường v.v Do quy mô của ĐNGV rất lớn, luận án chỉ nghiên cứu các trường chuyên ĐHKT và đội ngũ giảng viên cơ hữu tập trung chủ yếu một số trường đại học kinh tế công lập trọng điểm đại diện cho ba miền. - Thời gian khảo sát: Chủ yếu nghiên cứu thực trạng từ 2014 - 2018; đề xuất giải pháp cho những năm tiếp theo. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp luận Chuyên đề sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử để nghiên cứu các vấn đề liên quan đến nội dung chuyên đề. Hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, các quan điểm chỉ đạo của Đảng và nhà nước với quản lý nhà nước nhằm phát triển ĐNGV. Phương pháp cụ thể Phương pháp nghiên cứu được chuyên đề áp dụng là: phương pháp tổng hợp phân tích; phương pháp thống kê, kế thừa có chọn lọc các kết quả của các nghiên cứu đi trước có liên quan đến chuyên đề để làm sáng tỏ một số nội dung đã được đặt ra trong nghiên cứu của chuyên đề. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Luận án đã hệ thống hoá và bổ sung phát triển được cơ sở lý luận về quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường đại học kinh tế công lập. - Phân tích và đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên và quản lý đội ngũ giảng viên trong các trường đại học kinh tế công lập theo các nội dung của cơ sở lý thuyết.
9. 4 - Đề xuất các giải pháp quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường đại học kinh tế công lập. - Là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý Nhà nước, quản lý các trường đại học kinh tế công lập và các giảng viên. 6. Đóng góp mới của luận án 6.1. Hệ thống hoá lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên đại học kinh tế công lập theo góc độ quản lý Nhà nước 6.2. Phân tích đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên đại học kinh tế công lập và quản lý phát triển đội ngũ giảng viên đại học kinh tế công lập, rút ra thành công, hạn chế của quản lý đội ngũ giảng viên. 6.3. Đề xuất xây dựng quản lý phát triển đội ngũ giảng viên theo chuẩn nghề nghiệp, năng lực, số lượng, quy mô, cơ cấu 6.4. Đề xuất các giải pháp và điều kiện để thực hiện giải pháp quản lý nhằm phát triển đội ngũ giảng viên. 7. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm 4 chương 12 tiết. Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học kinh tế công lập ở Việt Nam Chương 3: Thực trạng quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học kinh tế công lập ở Việt Nam Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý Nhà nước nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học kinh tế công lập ở Việt Nam
10. 5 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƢỚC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1.1. Các nghiên cứu liên quan về phát triển đội ngũ giảng viên Các công trình nghiên cứu nước ngoài tiếp cận quản lý Nhà nước đối với NNL giáo dục ĐH theo hai hướng rõ ràng: học thuật và tác nghiệp. Các nghiên cứu theo hướng học thuật chủ yếu nghiên cứu về quản lý nguồn Nhà nước phát triển NNL đối với giáo dục nói chung, ĐH nói riêng; các nghiên cứu theo hướng tác nghiệp thường nghiên cứu về quản lý NNL đối với một đơn vị giáo dục cụ thể. Nghiên cứu liên quan đến phát triển ĐNGV đóng vai trò là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục Robert J.Marano là tác giả cuốn sách "What works in schools" (cái gì hiệu quả trong các trường ĐH), vai trò của GV trong nhà trường, là yếu tố ảnh hưởng đến thành tích học tập của người học, cung cấp các bước hành động cụ thể và khả thi thực hiện các chiến lược nâng cao chất lượng của người học và hiệu quả giáo dục công [116]. Peter A.Hall và Alisa, nhà quản lý giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng năng lực của GV và ông khẳng định năng lực GV là sức mạnh quan trọng nhất, và được xem như là chìa khoá của chất lượng và sự thành công trong giáo dục [114]. Nghiên cứu liên quan đến chất lượng giáo dục ĐH là một vấn đề được nhiều học giả nước ngoài quan tâm từ khá sớm. Các nghiên cứu về chất lượng giáo dục đi theo logic từ bản chất của khái niệm chất lượng, chất lượng giáo dục đến chất lượng giáo dục ĐH. Thực tế, các nghiên cứu về chất lượng giáo dục ĐH đưa ra những quan niệm khác nhau về chất lượng với nhiều góc độ tiếp cận.