Luận án Phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam trong hội nhập quốc tế

Nội dung tài liệu: Luận án Phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam trong hội nhập quốc tế

1. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGÔ VĂN CƢƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ DOANH NHÂN TRẺ VIỆT NAM TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: KINH TẾ PHÁT TRIỂN HÀ NỘI - 2021
2. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGÔ VĂN CƢƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ DOANH NHÂN TRẺ VIỆT NAM TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: KINH TẾ PHÁT TRIỂN Mã số: 9310105 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS TS L QUỐC L HÀ NỘI - 2021
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, bản luận án là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận án NGÔ VĂN CƯƠNG
4. MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHI N CỨU LI N QUAN ĐẾN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ DOANH NHÂN TRẺ ............................................... 10 1.1. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ đã được công bố ở ngoài nước ............................................................................................ 10 1.2. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ đã được công bố ở trong nước ............................................................................................ 20 1.3. Đánh giá các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến doanh nhân và doanh nhân trẻ ............................................................... 24 Chƣơng 2: CƠ SỞ L LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ DOANH NHÂN TRẺ ................................................................................... 29 2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ ..... 29 2.2. Nội dung, tiêu chí đánh giá, nhân tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ ....................................................................................... 53 2.3. Mô hình định lượng đo lường sự phát triển của đội ngũ doanh nhân trẻ .. 71 2.4. Kinh nghiệm của một số quốc gia về phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam .............................................. 77 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ DOANH NHÂN TRẺ TẠI VIỆT NAM TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ ......................................................... 83 3.1. Quá trình phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ t i Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế................................................................................... 83 3.2. Đánh giá sự phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ ở Việt Nam trong thời gian g n đây ........................................................................................ 103 3.3. Đánh giá chung về sự phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ ở Việt Nam trong thời gian qua ..................................................................................... 129 Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ DOANH NHÂN TRẺ VIỆT NAM TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ NH NG NĂM S P TỚI ........................................................................................................... 133 4.1. Phư ng hướng phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam trong hội nhập quốc tế nh ng n m s p tới .......................................................... 133 4.2. Giải pháp phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam đến n m 2025 và t m nhìn đến n m 2030 ................................................................ 138 4.3. Một số kiến nghị ................................................................................. 162 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 165 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LI N QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ ................................................................................................... 167 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 168 PHỤ LỤC .......................................................................................................... 179
5. DANH MỤC CH VIẾT T T CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đ i hóa DN : Doanh nhân DNT : Doanh nhân trẻ FDI : Vốn đ u tư trực tiếp nước ngoài GEM : C quan giám sát doanh nhân toàn c u KT - XH : Kinh tế - xã hội OECD : T chức hợp tác và phát triển SX - KD : Sản xuất - kinh doanh VCCI : Phòng Thư ng m i và Công nghiệp Việt Nam
6. DANH MỤC BẢNG Trang ảng 3.1. Mối tư ng quan gi a giáo d c và thu nhập của doanh nhân trẻ Việt Nam n m 2013 và 2018 ............................................................ 105 ảng 3.2. Tác động của môi trường v n hóa và gia đình tới thu nhập của doanh nhân trẻ Việt Nam các n m 2013 và 2018 ............................. 107 ảng 3.3. Tác động của kết nối với xã hội đến thu nhập của doanh nhân trẻ Việt Nam n m 2013 và 2018 ....................................................... 110 ảng 3.4. nh hưởng của sự nhậy b n đối với c hội kinh doanh tới thu nhập của doanh nhân trẻ Việt Nam n m 2013 và 2018 .................... 111 ảng 3.5. Tác động của môi trường v n hóa và môi trường làm việc tới thu nhập của doanh nhân trẻ Việt Nam các n m 2013 và 2018 ....... 117 ảng 3.6. Tác động của k n ng kinh doanh của doanh nhân trẻ tới thu nhập của họ trong n m 2013 và 2018 ............................................... 119 ảng 3.7. nh hưởng của n i lo thất b i khi ra các quyết định kinh doanh tới thu nhập của doanh nhân trẻ Việt Nam n m 2013 và 2018 ................................................................................................... 121
7. DANH MỤC HÌNH Trang Hình 1. Khung phân tích lý thuyết về phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam trong hội nhập quốc tế .............................................................. 7 Hình 2.1. Mối quan hệ gi a doanh nhân và t ng trưởng kinh tế ...................... 47 Hình 3.1. Tỷ trọng doanh nhân trẻ trên t ng số doanh nhân Việt Nam n m 2013 và 2018, trong mối tư ng quan với các quốc gia khác trên thế giới ... 84 Hình 3.2. Xu hướng thay đ i trình độ học vấn của doanh nhân trẻ Việt Nam giai đo n 2013 - 2018 ..................................................................... 85 Hình 3.3. Thực tr ng thu nhập bình quân một người một tháng của doanh nhân trẻ ở Việt Nam n m 2013 và 2018 theo nhóm phân vị .................. 87 Hình 3.4. Gia t ng thu nhập bình quân tháng của doanh nhân trẻ n m 2013 và 2018 theo nhóm tam phân vị và giới tính ................................. 88 Hình 3.5. Phát triển m ng lưới trong quá trình kinh doanh .............................. 89 Hình 3.6. Hiện tr ng đánh giá về c hội kinh doanh của doanh nhân trẻ n m 2013 và 2018 ................................................................................... 90 Hình 3.7. Hiện tr ng k n ng, kinh nghiệm của doanh nhân trẻ Việt Nam n m 2013 và 2018 ................................................................................... 92 Hình 3.8. Tinh th n chấp nhận thất b i của doanh nhân trẻ Việt Nam n m 2013 và 2018 ........................................................................................... 94 Hình 3.9. Phát triển kinh doanh của doanh nhân trẻ Việt Nam n m 2013 và 2018 .................................................................................................... 96 Hình 3.10. Khả n ng t o thêm việc làm mới của các doanh nhân trẻ ở Việt Nam n m 2013 và 2018 .................................................................. 97 Hình 3.11. Triển vọng t o thêm việc làm mới trong vòng 5 n m kể t n m 2018 của các doanh nhân trẻ Việt Nam .................................................. 98 Hình 3.12. Đánh giá về nghề doanh nhân của người dân ở Việt Nam n m 2013 và 2018 ........................................................................................... 99 Hình 3.13. Ch số khởi sự kinh doanh của Việt Nam ..................................... 108 Hình 3.14. Tỷ trọng doanh nhân trẻ sở h u và quản lý doanh nghiệp trong mức 42 tháng trong n m 2013 và 2018 ................................................ 113 Hình 3.15. Hiện tr ng về b ng cấp và tư ng đư ng của các doanh nhân trẻ Việt Nam n m 2013 và 2018 ................................................................ 123 Hình 3.16. Tỷ trọng doanh nhân trẻ tham gia vào quá trình khởi nghiệp sáng t o và phát triển doanh nghiệp n m 2013 và 2018 ....................... 125 Hình 3.17. ản đồ ch số PCI cấp t nh n m 2018 ........................................... 127
8. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường, đội ngũ doanh nhân (DN) nói chung, doanh nhân trẻ (DNT) nói riêng có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội (KT - XH). Điều đó thể hiện ở xu thế tiên phong, đóng vai trò nòng cốt của đội ngũ doanh nhân trẻ trong các phong trào khởi nghiệp sáng t o và sự phát triển đa d ng các lo i hình ho t động kinh doanh. Điều này được lý giải bởi bản chất của đội ngũ này là trẻ về tu i đời và m nh về khả n ng chịu đựng rủi ro trong kinh doanh. Tinh th n doanh nhân của đội ngũ doanh nhân trẻ cũng là một điểm đáng lưu ý đối với việc kh ng định vị trí, vai trò trong phát triển KT - XH t i nhiều quốc gia và vùng lãnh th . Không ít nghiên cứu trên thế giới và trong nước đã ch ra được vị trí, vai trò của doanh nhân nói chung, DNT nói riêng đối với sự phát triển. Các nghiên cứu về lý thuyết, thực nghiệm và thực ti n phát triển của các quốc gia trên thế giới đều nhấn m nh vai trò của đội ngũ DNT trong việc sáng t o, phát triển các ngành, l nh vực kinh doanh mới; ví d như nh ng nhà sáng lập ra Facebook, Apple, Microsoft, hay ví điện t Momo trong hiện t i và các doanh nhân trẻ trong suốt chiều dài lịch s phát triển của các quốc gia, dân tộc. Phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ, theo đó, có t m quan trọng không ch trong hiện t i mà còn cả trong tư ng lai của các quốc gia. Các doanh nghiệp thuộc quyền quản lý hoặc sở h u của DNT t o ra nh ng giá trị mới cho nền kinh tế và trên c sở đó t o ra nền tảng co sự phát triển trong tư ng lai. Chính đội ngũ doanh nhân trẻ trong hiện t i là đội ngũ doanh nhân v ng vàng của tư ng lai; do đó việc phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ t o ra nh ng nền tảng c n bản để quốc gia có được đội ngũ doanh nhân thành công trong tư ng lai. Theo đó, hệ thống các doanh nghiệp của đội ngũ doanh nhân trẻ s chính là xư ng sống của nền kinh tế sau t 10 đến 15 n m hình thành và phát triển. Với ý ngh a như vậy, việc phát triển đội ngũ DNT không ch có ý ngh a đối
9. 2 với bản thân đội ngũ này mà còn cả với sự phát triển bền v ng của hệ thống doanh nghiệp và mở rộng ra là của quốc gia. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng của Việt Nam, việc phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ của nước ta càng có ý ngh a h n khi đội ngũ này được xác định như là lực lượng tiên phong trong ứng d ng nh ng thành tựu khoa học và công nghệ mới nhất vào trong phát triển sản xuất và đa d ng các lo i hình kinh doanh. Theo đó, sự tiến nhanh, tiến m nh của kinh tế Việt Nam vào nền kinh tế thế giới s có nhiều đóng góp thiết thực của đội ngũ doanh nhân trẻ này. Về mặt thực ti n, số lượng DNT hiện nay của Việt Nam còn chiếm tỷ trọng thấp trong đội ngũ doanh nhân Việt Nam. Theo báo cáo của Hiệp hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, trong t ng số g n 600.000 doanh nhân ở nước ta thì mới ch có khoảng 1,7 là doanh nhân trẻ. Đây là một con số khá khiêm tốn ứng với sự phát triển g n 30 n m của Hiệp hội. Điều đó đặt ra cho các nhà ho ch định chính sách và Hiệp hội nhiệm v nặng nề trong phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ. Chính phủ và Hiệp hội đều có nhận thức chung về vị trí, vai trò của DNT và hiểu được t m quan trọng của phát triển đội ngũ này, nhưng thực tế phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ theo đ ng với k vọng của Chính phủ và Hiệp hội còn rất nhiều h n chế. Để vượt qua các h n chế đó, các bên có liên quan c n ho ch định và triển khai nh ng chính sách được xây dựng trên nền tảng của nh ng nghiên cứu nghiêm t c và các b ng chứng thực nghiệm thuyết ph c. Về mặt lý luận, hệ thống lý thuyết về phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ ở Việt Nam chưa được phát triển một cách hoàn thiện. Hiện nay, bản thân cách hiểu về DNT còn chưa thống nhất xung quanh các điểm c bản như: i định ngh a doanh nhân trẻ theo độ tu i sinh học; ii định ngh a doanh nhân trẻ theo kinh nghiệm kinh doanh; và iii định ngh a doanh nhân trẻ theo số n m tồn t i của doanh nghiệp mà họ đang quản lý hoặc sở h u. Nh ng chiều c nh khác nhau đó của định ngh a doanh nhân trẻ cho thấy sự phức t p của
10. 3 việc nghiên cứu về lý thuyết đối với sự phát triển đội ngũ DNT ở một quốc gia đang trong giai đo n phát triển m nh m như Việt Nam. Khi c sở lý luận về doanh nhân trẻ chưa được hoàn thiện thì các chính sách để phát triển đội ngũ này s d r i vào tr ng thái mất phư ng hướng nên không đ t được hiệu quả như mong muốn. Chính vì vậy, bên c nh các vấn đề được thực ti n đặt ra, sự c n thiết của việc nghiên cứu t ng hợp về mặt lý thuyết về phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ trở nên cấp thiết h n bao giờ hết. T tính cấp thiết về mặt lý thuyết và thực ti n được trình bày trên đây, cùng với mong muốn góp ph n th c đẩy sự phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam trong hội nhập quốc tế theo hướng bền v ng, nghiên cứu sinh lựa chọn chủ đề “Phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam trong hội nhập quốc tế” làm đề tài nghiên cứu của luận án tiến s chuyên ngành kinh tế phát triển. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Trên c sở phân tích và làm rõ c sở lý luận và thực ti n về đội ngũ doanh nhân trẻ, luận án đi sâu nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực tr ng về phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam và đề xuất quan điểm, giải pháp chủ yếu nh m nh m phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ Việt Nam trong hội nhập quốc tế. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đ t được m c tiêu nghiên cứu nói trên, luận án đã triển khai thực hiện các nhiệm v sau: Thứ nhất, t ng quan kết quả nghiên cứu của các công trình đã công bố có liên quan đến đề tài luận án để có thể kế th a và phát triển các kết quả đó trong quá trình viết luận án; đồng thời xác định nh ng khoảng trống luận án c n tiếp t c nghiên cứu. Thứ hai, hệ thống hóa, hoàn thiện và b sung c sở lý luận về doanh nhân trẻ, vai trò của doanh nhân trẻ trong đời sống KT - XH của một quốc gia và nh ng nhân tố có thể ảnh hưởng tới sự phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ để