Luận án Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh ở miền Nam nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào hiện nay

Nội dung tài liệu: Luận án Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh ở miền Nam nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào hiện nay

1. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH Sisouk PHONGPHICHIT N¢NG CAO N¡NG LùC T¦ DUY Lý LUËN CHO C¸N Bé CHñ CHèT CÊP TØNH ë MIÒN NAM N¦íC CéNG HßA D¢N CHñ NH¢N D¢N LµO HIÖN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ HÀ NỘI - 2019
2. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH Sisouk PHONGPHICHIT N¢NG CAO N¡NG LùC T¦ DUY Lý LUËN CHO C¸N Bé CHñ CHèT CÊP TØNH ë MIÒN NAM N¦íC CéNG HßA D¢N CHñ NH¢N D¢N LµO HIÖN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ Mã số: 62 22 03 02 Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS. TRẦN THÀNH 2. PGS. TS LÊ THỊ THANH HÀ HÀ NỘI - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận án Sisouk PHONGPHICHIT
4. MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 6 1.1. Tổng quan những công trình đã nghiên cứu về nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh 6 1.2. Tổng quan những công trình đã nghiên cứu liên quan đến thực trạng nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh 15 1.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến các giải pháp nâng cao năng lực tư duy lý luận của cán bộ chủ chốt cấp tỉnh 22 1.4. Đánh giá khái quát các công trình liên quan và định hướng những nội dung cần triển khai giải quyết trong luận án 31 Chương 2: NÂNG CAO NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CHO CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP TỈNH Ở MIỀN NAM NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY - MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 36 2.1. Tư duy lý luận và năng lực tư duy lý luận 36 2.2. Cán bộ chủ chốt cấp tỉnh và vai trò của năng lực tư duy lý luận đối với cán bộ chủ chốt cấp tỉnh 47 2.3. Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh - nội dung và các nhân tố ảnh hưởng 60 Chương 3: NÂNG CAO NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CHO CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP TỈNH Ở MIỀN NAM LÀO HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN 84 3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội các tỉnh miền Nam Lào hiện nay 84 3.2. Thực trạng năng lực tư duy lý luận của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp tỉnh ở miền Nam Lào hiện nay 88 3.3. Nguyên nhân của thành tựu và hạn chế trong việc nâng cao năng lực tư duy lý luận của cán bộ chủ chốt cấp tỉnh ở miền Nam Lào hiện nay 104 Chương 4: MỘT SỐ NHÓM GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CHO CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP TỈNH Ở MIỀN NAM LÀO HIỆN NAY 121 4.1. Đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục, đào tạo cán bộ theo hướng chú trọng nâng cao năng lực tư duy lý luận 121 4.2. Nâng cao tính hiệu quả của công tác tổng kết thực tiễn cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh ở miền Nam Lào 129 4.3. Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, hoàn thiện chính sách pháp luật của Nhà nước trong việc nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh miền Nam Lào hiện nay 134 4.4. Tạo động lực kích thích cán bộ chủ chốt cấp tỉnh rèn luyện nâng cao năng lực tư duy lý luận 143 KẾT LUẬN 149 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152
5. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất nước Lào đã và đang thực hiện sự nghiệp đổi mới. Trong sự nghiệp đổi mới, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào khẳng định rằng: trước hết phải đổi mới tư duy, đặc biệt là tư duy lý luận về chủ nghĩa xã hội để trên cơ sở đó bổ sung đường lối, chủ trương phát triển đất nước. Trong quá trình đổi mới, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào luôn khẳng định rằng: cán bộ có vai trò quan trọng trong việc quyết định thành công của việc tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, quy định pháp luật của Nhà nước. Mọi công việc thành công hay thất bại được quyết định bởi người cán bộ. Thực tế đã chỉ ra: nếu không có đội ngũ cán bộ có trình độ, năng lực, có sự trung thành, có sự vững chắc về mặt lý tưởng và là tấm gương tiên phong cũng không thể hoàn thành công cuộc cách mạng dân chủ trước đây và sự nghiệp bảo vệ, xây dựng phát triển đất nước hiện nay. Như chủ tịch Cay Xỏn Phôn Vi Hản đã có ý kiến trong Hội nghị công tác tổ chức toàn quốc lần thứ VII rằng: "Dù đường lối chính sách của Đảng có đúng thế nào đi chăng nữa, nếu cán bộ thiếu trình độ, năng lực về các mặt để lãnh đạo tổ chức thực hiện được đơm hoa kết trái trong thực tế thì đường lối chính sách nêu trên cũng chỉ đúng ở trên mặt giấy mà thôi" [103, tr.6]. Sự nghiệp cách mạng trong giai đoạn bảo vệ và xây dựng phát triển đất nước rất cần có đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý đủ về số lượng và mạnh về chất lượng. Đặc biệt, trong cơ chế phát triển kinh tế thị trường càng yêu cầu có đội ngũ cán bộ chủ chốt có trình độ, có năng lực, kinh nghiệm ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Bởi, cán bộ chủ chốt là người giữ vị trí quan trọng trong cơ quan, đơn vị. Họ là người giữ vai trò quyết định trong việc xác định chương trình, mục tiêu, kế hoạch công tác, hoạt động của đơn vị họ lãnh đạo. Ngoài ra, họ thường xuyên phải kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện quyết định, nếu có lệch lạc phải uốn nắn những biểu hiện đó; Trên cơ sở đó bổ sung, điều chỉnh kịp thời những tình huống phát sinh mới; đúc rút kinh nghiệm, tổng kết thực
6. 2 tiễn để bổ sung, hoàn chỉnh mục tiêu, phương hướng hành động. Đồng thời, cán bộ chủ chốt còn là người được tập thể suy tôn nên họ giữ vai trò quy tụ sức mạnh của quần chúng thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị và xây dựng nội bộ tổ chức vững mạnh. Để có đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, mang tầm chiến lược, yêu cầu họ phải có rất nhiều tiêu chuẩn như chuyên môn giỏi, ngoại ngữ tốt, bản lĩnh chính trị phải vững vàng, có nhiệt huyết với công việc, tận tâm, tận lực với dân, với nước... Nhưng trong điều kiện nước Lào đang đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội thì yêu cầu cán bộ lãnh đạo quản lý cần có tư duy lý luận, đặc biệt là tư duy lý luận khoa học có ý nghĩa quan trọng hơn bao giờ hết. Đây là yêu cầu của tổng thể của các yêu cầu về cán bộ lãnh đạo chủ chốt. Tư duy lý luận là một trong những yêu cầu quan trọng hàng đầu của người cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt, điều này được xem như là chìa khóa giúp cho người cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt nhận thức cũng như chỉ đạo thực tiễn đem lại hiệu quả cao. Một đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước có đi vào cuộc sống được hay không phụ thuộc rất lớn vào năng lực và trình độ tư duy lý luận của cán bộ chủ chốt. Tại Đại hội lần thứ IX của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào cũng khẳng định: Trong điều kiện mới, Đảng ta mới cần thiết có đội ngũ cán bộ có trình độ năng lực, có đạo đức, có phẩm chất về lập trường chính trị vững vàng, có sự trung thành tuyệt đối với đất nước và sự nghiệp của Đảng, có tinh thần phục vụ đất nước và phục vụ nhân dân bằng sự trong sáng, có nếp sống lành mạnh và tiến bộ, có ý chí rèn luyện chính mình và không ngừng chăm chỉ học tập nghiên cứu nâng cao về mọi mặt, có ý thức đối với tổ chức và kỷ luật, tôn trọng, thực hiện nghiêm túc pháp luật và quy định của Đảng [113, tr.53]. Muốn đi theo hướng xã hội chủ nghĩa thì phải nâng cao trình độ tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ chủ chốt. Để giải quyết vấn đề đó, yêu cầu cấp bách là đội ngũ cán bộ chủ chốt phải khắc phục được tư duy cũ lạc hậu, trì trệ, chủ
7. 3 quan duy ý chí, giáo điều, không phản ánh quy luật khách quan, phải làm cho các đội ngũ cán bộ chốt có tư duy mới phù hợp với nhu cầu khách quan của thời đại, đưa sự nghiệp đổi mới tiến lên. Các tỉnh miền Nam Lào có một vị trí địa chính trị quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trong những năm qua, hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh miền Nam Lào đã thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội góp phần giữ vững ổn định và phát triển đất nước. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan mà năng lực tư duy lý luận vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế. Nhiều cán bộ lãnh đạo, quản lý chưa có được tầm nhìn xa, trông rộng, thiếu tư duy chiến lược, tư duy sáng tạo. Giải quyết công việc chủ yếu vẫn dựa trên tư duy kinh nghiệm. Bên cạnh đó, các tỉnh miền Nam Lào là nơi có điều kiện tự nhiên không thuận lợi lại bị tàn phá nặng nề bởi cuộc chiến tranh chống đế quốc Mỹ để giải phóng dân tộc làm cho kinh tế chậm phát triển hơn so với các vùng kinh tế khác trong cả nước. Chính vì vậy, mặc dù vấn đề này đã được khá nhiều sự quan tâm, nghiên cứu của nhiều nhà khoa học, nhưng với mong muốn đóng góp vào việc nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh nước Lào, tôi chọn đề tài: Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh ở miền Nam nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay làm luận án tiến sĩ triết học. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về năng lực tư duy lý luận của cán bộ chủ chốt cấp tỉnh, luận án phân tích thực trạng và chỉ ra nguyên nhân của thực trạng năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh miền Nam Lào, từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh miền Nam Lào hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Khái quát tình hình nghiên cứu về tư duy lý luận, nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt ở Việt Nam và Lào.
8. 4 - Khái quát vai trò, nội dung nâng cao năng lực tư duy lý luận của cán bộ chủ chốt cấp tỉnh. - Phân tích thực trạng và nguyên nhân hạn chế của việc nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh miền Nam Lào hiện nay. - Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh miền Nam Lào hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án nghiên cứu về nâng cao năng lực lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh ở miền Nam Lào. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Phạm vi không gian Luận án tập trung làm rõ thực trạng năng lực tư duy lý luận của đội ngũ cán bộ chủ chốt ở cấp tỉnh miền Nam nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào trong điều kiện hiện nay. Tập trung khảo sát trên địa bàn bốn tỉnh (tỉnh Chăm Pa Sắc, tỉnh Xa La Văn, tỉnh Xê Công, và tỉnh Át Ta Pư). 3.2.2. Phạm vi thời gian Tập trung nghiên cứu và sử dụng số liệu từ đổi mới (1986) đến nay nhất là số liệu những năm gần đây. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án dựa trên cơ sở thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin. Đồng thời, luận án cũng dựa trên các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước CHDCND Lào, tư tưởng của chủ tịch Cay Xỏn Phôn Vi Hản về lĩnh vực tư duy lý luận. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Luận án sử dụng các phương pháp như lịch sử và lôgic, trừu tượng, và cụ thể, phân tích và tổng hợp, quy nạp và diễn dịch, so sánh, điều tra, thống kê - Luận án còn sử dụng những tài liệu của các cấp ủy đảng và chính quyền các tỉnh miền Nam Lào.
9. 5 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Luận án sử dụng các phương pháp như lịch sử và lôgic, trừu tượng, và cụ thể, phân tích và tổng hợp, quy nạp và diễn dịch, so sánh, điều tra, thống kê - Luận án còn sử dụng những tài liệu của các cấp ủy đảng và chính quyền các tỉnh miền Nam Lào. 5. Những đóng góp về khoa học của luận án - Luận án chỉ ra nội dung của năng lực tư duy lý luận - một năng lực cơ bản trong năng lực của người cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh; làm rõ vai trò của năng lực tư duy lý luận đối với hoạt động của cán bộ chủ chốt cấp tỉnh. - Luận án vạch ra thực trạng nâng cao năng lực tư duy lý luận của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp tỉnh miền Nam Lào, những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. Trên cơ sở đó, luận án chỉ ra một số giải pháp chủ yếu nhằm năng cao năng lực tư duy lý luận của đội ngũ cán bộ này. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn - Ý nghĩa lý luận: Những kết luận rút ra trong luận án sẽ góp phần năng cao trình độ tư duy lý luận và cách nhìn nhận đúng đắn vai trò của tư duy lý luận trong hoạt động thực tiễn, khắc phục những khuyết điểm của tư duy cũ trong đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp tỉnh miền Nam Lào. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong quá trình xây dựng chủ trương, đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước về nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh. Đồng thời, luận án cũng được sử dụng cho các cán bộ nghiên cứu và giảng dạy lý luận ở các trường Đảng, trường Đại học và trong các cơ quan nghiên cứu lý luận. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án được kết cấu gồm 4 chương, 14 tiết.
10. 6 Chương 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. TỔNG QUAN NHỮNG CÔNG TRÌNH ĐÃ NGHIÊN CỨU VỀ NÂNG CAO NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CHO CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP TỈNH 1.1.1. Về khái niệm tư duy lý luận Trong giáo trình cao cấp lý luận chính trị của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, tác giả Trần Văn Phòng đã khẳng định: "lý luận khoa học là hệ thống những tri thức được khái quát từ kinh nghiệm thực tiễn, phản ánh những mối liên hệ bản chất, tất nhiên, mang tính quy luật của các sự vật, hiện t- ượng được biểu đạt bằng hệ thống nguyên lý, quy luật, phạm trù" [61]. Có nhiều loại lý luận, nhưng lý luận mà chúng ta nghiên cứu ở đây là lý luận khoa học và tư duy lý luận là quá trình con người phản ánh hiện thực khách quan một cách gián tiếp, mang tính trừu tượng và khái quát cao bằng hệ thống các khái niệm, phạm trù, quy luật. Trong quá trình khái quát tư duy lý luận, chủ thể nhận thức sử dụng các công cụ nhận thức như khái niệm, phán đoán, suy luận để nắm bắt các mối liên hệ mang tính bản chất, tìm ra các quy luật vận động của tự nhiên xã hội và tư duy con người. Trong bài: "Đổi mới tư duy lý luận - khâu đột phá trong sự nghiệp đổi mới của Đảng ta" của Trần Sỹ Phán [55] cho rằng: Tư duy lý luận là hình thức cao nhất của tư duy, nó chính là quá trình phản ánh hiện thực khách quan một cách gián tiếp, mang tính trừu tượng và khái quát cao bằng các khái niệm, phạm trù, quy luật. Quá trình tư duy là quá trình chủ thể nhận thức sử dụng ngôn ngữ và các công cụ khái niệm để nắm bắt các mối liên hệ bên trong, bản chất, nhằm tìm ra các quy luật vận động nội tại tiềm ẩn trong khách thể nhận thức. Theo nhóm tác giả trong đề tài: "Nâng cao trình độ tư duy lý luận cho cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh hiện nay" của Nguyễn Đình Trãi [87] đã quan