Luận án Chuyển biến kinh tế, xã hội Sài Gòn từ năm 1965 đến năm 1975

Nội dung tài liệu: Luận án Chuyển biến kinh tế, xã hội Sài Gòn từ năm 1965 đến năm 1975

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------- Phan Hải Vân CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI SÀI GÒN TỪ NĂM 1965 ĐẾN NĂM 1975 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ Hà Nội - 2019
2. \ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------- Phan Hải Vân CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI SÀI GÒN TỪ NĂM 1965 ĐẾN NĂM 1975 Chuyên ngành; Lịch sử Việt Nam Mã số: 62 22 03 13 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. GS.TS. Nguyễn Văn Khánh 2. PGS.TS. Trần Ngọc Long Hà Nội, 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tôi. Tên đề tài luận án không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố. Các số liệu, tài liệu, trích dẫn trong luận án là trung thực, khách quan, rõ ràng về xuất xứ. Tác giả luận án Phan Hải Vân
4. LỜI CẢM ƠN Bản luận án này được hoàn thành với sự giúp đỡ của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và gia đình. Trước hết, tôi muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Nguyễn Văn Khánh - người hướng dẫn khoa học chính cho luận án của mình. Trong quá trình thực hiện luận án, tôi đã được Thầy chỉ bảo, hướng dẫn từ lúc khởi thảo cho tới lúc hoàn thiện luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Trần Ngọc Long - người đồng hướng dẫn khoa học. Tôi đã được thầy dìu dắt từ những bước đầu tiên làm khoá luận tốt nghiệp, hỗ trợ luận văn thạc sĩ và giờ đây là hoàn thành luận án tiến sĩ lịch sử. Tôi xin xảm ơn Quý Thầy Cô trong Khoa Lịch sử, đặc biệt là Bộ môn Lịch sử Việt Nam cận hiện đại đã dạy dỗ và dìu dắt tôi trong suốt thời gian từ ngày đầu vào Trường đến hôm nay. Tôi muốn gửi lời cảm ơn tới các cán bộ công tác tại Trung tâm lưu trữ Quốc gia II - nơi lưu trữ tài liệu nguồn tài liệu gốc quan trọng nhất cho luận án của tôi; Học viện Hành chính Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Thư viện Khoa học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, Thư viện Khoa lịch sử, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh; Thư viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ; Thư viện Viện Thông tin khoa học xã hội vì những giúp đỡ quý báu trong quá trình tôi tìm tài liệu. Cuối cùng, tôi muốn dành lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã luôn ủng hộ và động viên tôi trong công việc cũng như trong cuộc sống. Tác giả luận án Phan Hải Vân
5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 5 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 5 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 6 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 7 4. Nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu .............................................. 8 5. Đóng góp của luận án ................................................................................ 12 6. Bố cục của luận án ..................................................................................... 13 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ... 14 ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN............................................................................... 14 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................... 14 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về kinh tế, xã hội miền Nam .................. 14 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về kinh tế, xã hội Sài Gòn ..................... 24 1.2. Các kết quả nghiên cứu đã đạt đƣợc và một số vấn đề luận án cần giải quyết ........................................................................................................ 33 1.2.1. Các kết quả nghiên cứu ..................................................................... 33 1.2.2. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu ................................. 35 Chƣơng 2: CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI SÀI GÒN ..................... 37 TỪ NĂM 1965 ĐẾN NĂM 1968 .................................................................. 37 2.1. Khái quát về Sài Gòn và tình hình kinh tế, xã hội trƣớc năm 1965 .. 37 2.1.1. Điều kiện tự nhiên và tổ chức hành chính ........................................ 37 2.1.2. Tình hình kinh tế, xã hội Sài Gòn trước năm 1965........................... 42 2.2. Chuyển biến kinh tế, xã hội Sài Gòn giai đoạn 1965 - 1968 ............... 53 2.2.1. Bối cảnh lịch sử và những yếu tố tác động tới chuyển biến kinh tế, xã hội Sài Gòn .................................................................................................. 53 2.2.2. Chuyển biến về kinh tế ...................................................................... 56 2.2.3. Chuyển biến về xã hội ....................................................................... 72 Tiểu kết Chƣơng 2 ......................................................................................... 89 Chƣơng 3: CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI SÀI GÒN ..................... 90 TỪ NĂM 1969 ĐẾN NĂM 1975 .................................................................. 90 3.1. Bối cảnh lịch sử mới và những tác động tới sự chuyển biến kinh tế, xã hội Sài Gòn ................................................................................................ 90 1
6. 3.1.1. Tình hình chính trị và viện trợ của Hoa Kì ....................................... 90 3.1.2. Chính sách của chính quyền Việt Nam Cộng hoà ............................ 91 3.2. Chuyển biến về kinh tế .......................................................................... 94 3.2.1. Công nghiệp ...................................................................................... 94 3.2.2. Thương nghiệp .................................................................................. 98 3.2.3. Giao thông vận tải ........................................................................... 103 3.3. Chuyền biến về xã hội .......................................................................... 110 3.3.1. Dân số .............................................................................................. 110 3.3.2. Các giai tầng xã hội ......................................................................... 114 3.3.3. Giáo dục và y tế............................................................................... 120 3.3.4. Văn hoá, xuất bản, báo chí .............................................................. 125 Tiểu kết chƣơng 3 ........................................................................................ 130 Chƣơng 4 ...................................................................................................... 132 MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ ..................................................... 132 4.1. Chuyển biến kinh tế, xã hội Sài Gòn chịu tác động từ viện trợ của Hoa Kì, chính sách của Việt Nam Cộng hoà ............................................ 132 4.1.1. Viện trợ của Hoa Kì ........................................................................ 132 4.1.2. Chính sách của chính quyền Việt Nam Cộng hoà .......................... 138 4.2. Quá trình chuyển biến kinh tế và xã hội Sài Gòn diễn ra cùng nhịp điệu của cuộc chiến tranh ........................................................................... 143 4.3. Hệ quả của chuyển biến kinh tế và xã hội ở Sài Gòn ....................... 152 4.3.1. Hệ quả tích cực ................................................................................ 152 4.3.2. Hệ quả tiêu cực ................................................................................ 157 Tiểu kết chƣơng 4 ........................................................................................ 166 KẾT LUẬN .................................................................................................. 168 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .................................................................... 173 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 174 PHỤ LỤC 2
7. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Quốc gia hành chánh QGHC Nhà xuất bản NXB Trung tâm lưu trữ Quốc gia II TTLTQGII Việt Nam Cộng hoà VNCH Thành phố Hồ Chí Minh TP. HCM Trang Tr. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG NƢỚC NGOÀI United States Agency for International Development USIAD/AID Papes pp. 3
8. DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ I. Danh mục bảng Bảng 2.1. Số liệu các loại xe lưu hành ở Sài Gòn từ năm 1965 - 1968 .......... 67 Bảng 2.2. Chuyên chở hành khách theo chiều lên và xuống (1964 - 1969) ... 68 Bảng 2.3. Vận chuyển tại thương cảng Sài Gòn từ năm 1964 - 1969 ............ 69 Bảng 2.4. Hàng không nội địa: số nhập và xuất ở cảng Sài Gòn (1964 - 1969) ......................................................................................................................... 70 Bảng 2.5. Hàng không quốc tế: số nhập và xuất ở cảng Sài Gòn (1964 - 1969) ......................................................................................................................... 71 Bảng 3.1. Các loại xe lưu hành ở Sài Gòn từ năm 1969 - 1973 ................... 104 Bảng 3.2. Vận chuyển tại thương cảng Sài Gòn từ năm 1969 - 1973 .......... 105 Bảng 3.3. Hàng không quốc tế: Số nhập và xuất ở cảng Sài Gòn (1969 - 1973) ....................................................................................................................... 107 Bảng 3.4. Hàng không nội địa: Số nhập và xuất ở cảng Sài Gòn (1969 - 1972) ....................................................................................................................... 108 Bảng 3.5. Bảng Dân số các Quận ở Sài Gòn từ năm 1970 - 1973 ............... 112 II. Danh mục biểu đồ Biểu đồ 2.1. Dân số Sài Gòn từ năm 1955 - 1964 .......................................... 47 Biểu đồ 2.2. Dân số Sài Gòn từ năm 1965 đến năm 1968 .............................. 73 Biểu đồ 3.1. Dân số Sài Gòn từ năm 1969 đến năm 1973 ............................ 111 4
9. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tháng 7 năm 1954, Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, theo đó Việt Nam tạm thời bị chia cắt thành hai miền và sau 2 năm sẽ tiến hành tổng tuyển cử thống nhất đất nước. Tuy nhiên, Hoa Kì đã nhanh chóng can thiệp, thay thế Pháp áp đặt chủ nghĩa thực dân mới, dựng lên chính quyền tay sai ở miền Nam Việt Nam, thực hiện chia cắt lâu dài đất nước Việt Nam. Giữa năm 1955, dưới sự hậu thuẫn của Hoa Kì, bằng cuộc trưng cầu dân ý, nền Đệ nhất Cộng hòa đã được thiết lập ở miền Nam Việt Nam. Trong suốt hơn 20 năm tồn tại của chế độ Việt Nam Cộng hòa, kinh tế, xã hội miền Nam Việt Nam đã có những biến đổi khá toàn diện và sâu sắc. Dưới ảnh hưởng và tác động trực tiếp bởi các chính sách, viện trợ của Hoa Kì và chiến tranh, quá trình biến đổi kinh tế, xã hội miền Nam Việt Nam đã trải qua nhiều cung bậc thăng trầm; một mặt, tạo cho miền Nam Việt Nam một diện mạo mới, nhưng đồng thời mặt khác, nó cũng để lại những hệ lụy tiêu cực cho kinh tế, xã hội miền Nam Việt Nam về sau này. Quá trình biến đổi kinh tế, xã hội miền Nam Việt Nam được biểu hiện rõ nét và tập trung nhất tại các địa bàn đô thị, đặc biệt là tại “đô thành” Sài Gòn - trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của VNCH, nơi đặt các cơ quan đầu não điều hành bộ máy chiến tranh của Mỹ và quân đội Sài Gòn, nơi từng được mệnh danh là “Hòn Ngọc Viễn Đông”. Trong khoảng 10 năm (1965-1975), bắt đầu từ khi Mỹ đổ quân trực tiếp vào tham chiến ở miền Nam Việt Nam, dưới tác động của chiến tranh, của viện trợ Mỹ, của nền kinh tế mang đặc tính tư bản chủ nghĩa, kinh tế và xã hội Sài Gòn đã có những biến đổi sâu sắc và toàn diện. Bức tranh kinh tế, xã hội Sài Gòn những năm 1954-1975, đặc biệt giai đoạn 1965-1975 mang nhiều nét 5
10. đặc trưng và ẩn chứa nhiều gam màu tương phản khác nhau. Quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội của Sài Gòn không chỉ làm thay đổi nhanh chóng bộ mặt của chính đô thị này, mà còn góp phần quan trọng làm thay đổi bộ mặt của xã hội miền Nam Việt Nam dưới thời VNCH. Không phải ngẫu nhiên mà ngay từ khi chiến tranh Việt Nam còn chưa kết thúc, nhiều nhà nghiên cứu cả trong và ngoài nước đã để tâm nghiên cứu, tìm hiểu về kinh tế, xã hội miền Nam Việt Nam dưới ảnh hưởng trực tiếp của chủ nghĩa thực dân mới Hoa Kỳ. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu, tìm hiểu về chiến tranh Việt Nam cũng như về lịch sử miền Nam Việt Nam thời kì 1954-1975 đã được thực hiện và công bố ở cả trong và ngoài nước. Tuy nhiên, những vấn đề thuộc về (hoặc liên quan) đến chuyển biến kinh tế, xã hội Sài Gòn từ năm 1965 đến năm 1975 cho đến nay vẫn chưa được nghiên cứu một cách tổng thể, có hệ thống. Với những lý do trên, tôi đã chọn “Chuyển biến kinh tế, xã hội Sài Gòn từ năm 1965 đến năm 1975” làm đề tài nghiên cứu cho luận án tiến sĩ, chuyên ngành lịch sử Việt Nam. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Luận án nhằm mục đích phục dựng lại một cách cơ bản về quá trình vận động, chuyển biến kinh tế, xã hội từ năm 1965 đến năm 1975 của chế độ VNCH. Đồng thời, luận án rút ra một số nhận xét và những gợi ý cho việc xây dựng và phát triển TP.HCM hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận án tập trung hướng đến giải quyết những nhiệm vụ sau: 6